EQ, ngoại ngữ giúp tăng lợi thế cạnh tranh thời AI ra sao?

Chương trình tư vấn trực tuyến chủ đề "Tăng cạnh tranh thời AI bằng EQ, ngoại ngữ" được phát sóng trực tuyến tại website Báo Thanh Niên thanhnien.vn, qua fanpage Facebook và kênh YouTube, TikTok của Báo Thanh Niên.

Theo những nhà giáo dục, trong thời đại công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI) đang bùng nổ, AI có thể lấy mất nhiều vị trí việc làm của con người thì điểm số cao trong quá trình đi học là chưa đủ mà còn thêm các kỹ năng khác cũng như trí tuệ cảm xúc (EQ).

Vậy EQ là gì, có tầm quan trọng ra sao trong cuộc sống? Việc học ngoại ngữ giúp ích gì cho việc cải thiện EQ và ngược lại? Học sinh có thể "rèn" EQ bằng sách vở được không hay bằng những hoạt động giáo dục nào khác?...

 Chương trình tư vấn trực tuyến chủ đề "Tăng cạnh tranh thời AI bằng EQ, ngoại ngữ" nhằm giải đáp cho quý khán giả những câu hỏi trên. Đồng thời cũng mang đến cho quý khán giả, các bậc phụ huynh, học sinh những lời khuyên hữu ích, gia tăng năng lực cạnh tranh thời trí tuệ nhân tạo, kiến tạo giá trị trong cuộc sống.

ẢNH: S.N

3 khách mời tham gia chương trình trực tuyến gồm:

ảnh: Lê Thanh Hải

• Thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo, Giám đốc Công ty Giáo dục Song Nguyên;
  
• Thạc sĩ Trần Anh Khoa, Giám đốc học thuật DOL English;
  
• Thạc sĩ Đỗ Thị Ngọc Anh, Quản lý học thuật tại DOL English.
  

ẢNH: S.N

Thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo là cựu học sinh lớp chuyên Pháp, Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, TP.HCM. Khi là học sinh lớp 9, anh Bảo là thủ khoa kỳ thi học sinh giỏi cấp TP.HCM môn tiếng Pháp. Lớp 10 và lớp 11, anh là thủ khoa kỳ thi Olympic 30.4 môn tiếng Pháp. 

Thời gian đó, Lâm Nguyên Bảo cũng giành giải ba học sinh giỏi quốc gia môn tiếng Pháp. Bảng thành tích của anh còn trải dài như học bổng toàn phần cử nhân thương mại, ĐH RMIT Việt Nam; thạc sĩ quản lý và đổi mới giáo dục; thạc sĩ giảng dạy tiếng Anh TESOL; nghiên cứu sinh tiến sĩ quản trị kinh doanh, ĐH Golden Gate, Mỹ...

ẢNH: NVCC

Anh Trần Anh Khoa là thạc sĩ TESOL. Trước đó, anh tốt nghiệp á khoa ngôn ngữ Anh, Trường ĐH Khoa học xã hội & nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM).

Anh Khoa là cựu học sinh chuyên Anh, Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, TP.HCM, giành giải ba học sinh giỏi quốc gia. Anh Khoa chinh phục 9.0 IELTS vào tháng 12 năm 2024. Điểm các kỹ năng là 9.0 đọc, 9.0 nghe, 8.5 viết, 8.5 nói.

ẢNH: NVCC

Thạc sĩ Đỗ Thị Ngọc Anh, Quản lý học thuật tại DOL English, đạt 8.5 IELTS Overall. Chị giành học bổng 100% hệ đại học của Chính phủ Nga; học bổng thạc sĩ ĐH West of England, Vương quốc Anh; có chứng chỉ giảng dạy tiếng Anh TESOL.

Vì sao học sinh cần phát triển EQ?

Từ trước đến nay chúng ta thường hay nghe thấy IQ - chỉ số thông minh logic của não bộ, vậy thì EQ là gì, EQ có tầm quan trọng như thế nào với chúng ta? Thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo cho biết: EQ (trí tuệ cảm xúc) là khả năng hiểu và quản lý cảm xúc của bản thân, đồng thời thấu hiểu người khác. Với học sinh, EQ giúp giao tiếp tốt, hợp tác hiệu quả, giữ bình tĩnh và phản ứng tích cực trước áp lực.Với phụ huynh, EQ là nền tảng giúp đồng hành cùng con bằng sự thấu cảm, không chỉ bằng lý trí. Do đó, trong thời đại AI, EQ là lợi thế cạnh tranh vì máy móc không thay thế được cảm xúc và sự kết nối con người.

Ngoại ngữ và EQ giúp chúng ta nâng cao năng lực cạnh tranh thời AI. Vậy, liệu rằng việc học ngoại ngữ có giúp ích gì cho việc cải thiện EQ hay không? Thạc sĩ Đỗ Thị Ngọc Anh, Quản lý học thuật tại DOL English, cho biết: "Học ngôn ngữ và ngoại ngữ đều giúp cải thiện EQ bằng hai cách chính: Thứ nhất là tăng cường sự thấu cảm: Việc học một ngôn ngữ mới buộc bạn phải tìm hiểu về một nền văn hóa và cách tư duy khác, từ đó giúp bạn nhạy cảm và thấu hiểu góc nhìn của người khác hơn. Trong quá trình học ngoại ngữ, chúng ta biết cách đối nhân xử, nên người học rèn luyện được tư duy thấu cảm. Thứ hai là rèn luyện sự bền bỉ và tự quản lý cảm xúc: Quá trình học ngoại ngữ đòi hỏi sự kiên trì để vượt qua những giai đoạn nản lòng, qua đó giúp bạn rèn luyện khả năng đối mặt với khó khăn và tự điều chỉnh cảm xúc của bản thân.

Vậy người có EQ tốt thì có sử dụng ngôn ngữ có tốt hơn hay không? Thạc sĩ Trần Anh Khoa, Giám đốc học thuật của DOL English khẳng định là "Có". Anh Khoa nói rõ hơn: "Việc có EQ tốt sẽ giúp ích cho việc sử dụng các kỹ năng ngoại ngữ khác nhau. Mình lấy ví dụ trong bối cảnh bài thi IELTS, cụ thể là kỹ năng viết và nói, thí sinh có EQ tốt khi viết và nói sẽ có khả năng bàn luận về 1 vấn đề từ góc độ cảm xúc của những đối tượng khác nhau, thay vì chỉ nhìn từ cảm xúc của chính mình. Khả năng này giúp tạo ra được phần nói hoặc viết tinh tế, sắc sảo hơn, có chiều sâu hơn, tinh tế hơn. Tôi xin lấy ví dụ ở lớp IELTS 6.0, đề viết yêu về "học ở nhà (homeschooling) thay vì đến trường học, việc này có tốt hay không?". Nếu chỉ trả lời: "Tôi thấy học ở nhà không tốt, vì đến trường vui hơn", thì chưa là biểu hiện của EQ cao. Nếu EQ cao, chúng ta sẽ nhìn thấy đa chiều góc nhìn hơn, ví dụ có những đối tượng cần học ở nhà... Như vậy sẽ rõ ràng đa chiều hơn, sắc sảo hơn.

ảnh: lê Thanh Hải

Các hoạt động giáo dục rèn kỹ năng EQ? 

EQ cần thiết, vậy có thể rèn bằng sách vở được không? Các thầy cô có những hoạt động giáo dục nào để rèn kỹ năng sống và nuôi dưỡng EQ cho học sinh?

Thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo cho rằng EQ không thể học qua sách vở, mà cần được rèn trong tình huống thực tế. Ví dụ khi học sinh sống xa nhà, chia sẻ không gian, xử lý mâu thuẫn và bất đồng - đó chính là lúc EQ được kích hoạt. Có những tình huống nhỏ giúp học sinh hiểu bản thân, biết lắng nghe, điều tiết cảm xúc và tự lập. Hay học sinh được làm quen các bài tập giả lập như "xử lý mâu thuẫn", "giải tỏa áp lực thi cử" giúp học sinh thực hành EQ một cách chủ động. Đồng thời, khi được tham gia các hoạt động ngoại khóa như diễn kịch, thuyết trình, làm việc nhóm (teamwork) giúp rèn kỹ năng giao tiếp, đồng cảm và tự nhận thức.

" EQ là 'vũ khí mềm' giúp học sinh không chỉ học tốt mà còn sống hạnh phúc, thành công trong thời đại AI", thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo nhận xét.

Thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo cho biết Công ty giáo dục Song Nguyên có những hoạt động giáo vừa tích hợp kiến thức vừa giúp học sinh được rèn luyện tư duy phản biện, làm giàu đời sống cảm xúc, tăng tính trải nghiệm của học sinh như CFAW – “College for a Week”, trại hè Hành trình trưởng thành và Glocal Leadership Camp. Đây là cơ hội để học sinh phát triển kỹ năng mềm và EQ. CFAW giúp các em trải nghiệm môi trường đại học Mỹ, nâng cao ngoại ngữ, tự tin giao tiếp và làm việc nhóm. Hành trình trưởng thành tập trung rèn luyện kỹ năng sống, sự tự lập và quản lý cảm xúc qua các hoạt động thực tế. Glocal Leadership Camp phát triển kỹ năng lãnh đạo, giao tiếp và tinh thần trách nhiệm, đồng đội trong môi trường tiếng Anh quốc tế. Những trải nghiệm này không chỉ giúp các em học kiến thức mà còn phát triển EQ – kỹ năng quan trọng để tự tin và thành công trong thời đại AI.

Chương trình nhận được một câu hỏi của một khán giả: “GLC là trại hè lãnh đạo – nhưng trong thời đại AI, nơi năng lực kỹ thuật không còn là tất cả, thì EQ trong lãnh đạo đóng vai trò ra sao? Và trại hè GLC giúp học sinh rèn điều đó bằng cách nào?”.

Thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo cung cấp thêm thông tin: Trong thời đại AI, EQ là yếu tố then chốt giúp người lãnh đạo kết nối, thấu hiểu và truyền cảm hứng – điều mà máy móc không thay thế được. GLC (Glocal Leadership Camp) được xây dựng không dựa vào lý thuyết suông mà là môi trường rèn luyện kỹ năng lãnh đạo thông qua trải nghiệm thực tế. GLC là nơi rèn EQ qua trải nghiệm, giúp học sinh hiểu vai trò của mình trong tập thể và trở thành người dẫn dắt bản lĩnh trong thời đại AI.

ảnh: Lê Thanh Hải

Ở góc độ giáo viên tiếng Anh, thạc sĩ Ngọc Anh cho hay: Việc phát triển EQ được tích hợp vào các hoạt động tương tác như tranh luận, thảo luận nhóm và đóng vai trong các lớp học Speaking. Ví dụ trong lớp Speaking, với hệ phương pháp Linearthinking, người học được hướng dẫn sau khi có một ý chính, ý tổng quan, để từ đó phát triển thành các ý nhánh.

Trong một môi trường an toàn, học viên được hướng dẫn các kỹ năng giao tiếp then chốt: lắng nghe chủ động, trình bày ý kiến một cách tôn trọng và phản hồi các quan điểm trái chiều một cách xây dựng. Mục tiêu là giúp học viên không chỉ giỏi ngôn ngữ mà còn trở nên thấu cảm và giao tiếp hiệu quả hơn trong thực tế.

Quá trình học và làm chủ một ngôn ngữ như tiếng Anh giúp một người trẻ rèn luyện được tư duy phản biện và EQ như thế nào? Giải đáp thắc mắc này, thạc sĩ Ngọc Anh cho hay: Việc học và làm chủ một ngôn ngữ giúp rèn luyện toàn diện cả tư duy phản biện và EQ. Tư duy phản biện được rèn luyện thông qua việc liên tục phân tích và đánh giá thông tin khi đọc hoặc nghe, thay vì chỉ tiếp thu một cách thụ động. EQ để phát triển qua hai khía cạnh là sự thấu cảm (khi nỗ lực hiểu văn hóa và góc nhìn của người khác) và sự bền bỉ (khi đối mặt và vượt qua những khó khăn, nản lòng trong quá trình học).

Thạc sĩ Trần Anh Khoa lấy ví dụ trong việc phát triển tư duy phản biện, gợi ra nhiều góc nhìn của học sinh bằng phương pháp Linearthinking. Đưa ví dụ bằng một đề bài Writing mà anh Khoa từng gặp thời đi học trước đây "Dù nông nghiệp nhiều nơi đã phát triển, nhưng nhiều người vẫn bị đói, vì sao?". Với đề tài này, dù không nắm rõ nhưng thầy Khoa đã áp dụng tư duy "cụ thể hóa". ''Tôi nghĩ xem ở nơi đâu còn đói, tôi nghĩ tới châu Phi, khí hậu khô hạn, kinh tế khó phát triển nên họ không mua được máy móc hiện đại… Từ đó, phát triển ý, góc nhìn của mình, từ đó bài viết được đa chiều hơn'', thầy Khoa chia sẻ.

ảnh: Lê Thanh Hải

Thạc sĩ Ngọc Anh chia sẻ thêm kinh nghiệm, phương pháp giảng dạy tiếng Anh để giúp các em vừa yêu thích ngôn ngữ vừa bắt đầu hình thành những kỹ năng tư duy nền tảng. Phương pháp dạy các kỹ năng quan trọng như EQ và tư duy phản biện cho trẻ em tiểu học, THCS một cách tự nhiên bằng cách "giấu" vào các hoạt động và trò chơi, thay vì giảng giải các khái niệm trừu tượng. Cụ thể như để rèn luyện EQ (sự thấu cảm), các giảng viên cho học sinh đóng kịch và sắm vai nhân vật để học cách đặt mình vào vị trí người khác. 

Để gieo mầm tư duy phản biện, giáo viên đặt các câu hỏi mở "nếu... thì sao?" về các câu chuyện quen thuộc để kích thích suy nghĩ độc lập. Cách tiếp cận này biến lớp học thành một "sân chơi của tư duy", giúp các em phát triển kỹ năng một cách vui vẻ và hiệu quả.

Giáo viên người Việt không đơn thuần dạy giao tiếp bằng tiếng Anh

Việc thấu hiểu sâu sắc văn hóa và những rào cản tư duy của học sinh Việt có vai trò gì trong việc các giáo viên khơi gợi và dẫn dắt các em xây dựng tư duy phản biện một cách hiệu quả hơn so với việc chỉ giao tiếp bằng tiếng Anh đơn thuần? 

Theo thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo, giáo viên Việt Nam có chuyên môn và hiểu văn hóa, tâm lý học sinh giúp tạo cầu nối hiệu quả trong giảng dạy. Đồng thời, giáo viên người Việt thấu hiểu rào cản tư duy giúp điều chỉnh cách dạy, đưa ra ví dụ gần gũi, phù hợp với thực tế học sinh. Giáo viên Việt Nam giúp học sinh được rèn tiếng Anh đi đôi với tư duy phản biện, không chỉ dừng ở giao tiếp cơ bản. Giáo viên giúp học sinh đặt câu hỏi đúng trọng tâm, phân tích đa chiều, tự tin trình bày quan điểm. Đây là yếu tố then chốt giúp học sinh vượt qua rào cản ngôn ngữ và phát triển toàn diện trong môi trường học tập quốc tế.

Còn thạc sĩ Đỗ Thị Ngọc Anh cho hay giáo viên Việt Nam có lợi thế vượt trội trong việc rèn luyện tư duy phản biện. Vì họ hiểu rõ các rào cản tư duy cố hữu của học sinh Việt như tâm lý sợ sai, ngại tranh luận, hay thói quen học thuộc lòng.Họ có thể dùng chính tiếng Việt để "giải mã" các khái niệm logic phức tạp, tạo ra một môi trường an toàn để học sinh tự tin bày tỏ chính kiến, và đưa ra các ví dụ so sánh gần gũi giữa hai văn hóa. "Ví dụ mới đây tôi dạy học sinh về lễ cưới Việt Nam, trong lễ có có lễ rước dâu, nếu chỉ dịch đơn thuần động từ “rước dâu” là “pick up the bride” thì không truyền tải được văn hóa Việt Nam. Nếu hiểu văn hóa, thì dịch khác, chúng ta có thể dịch “rước dâu” chẳng hạn là "meet the bride and bring her home".