Hà Nội ngày xa ấy

Theo những người đã chứng kiến cuộc “Tiến về Hà Nội” của những người lính Cụ Hồ ngày 10.10.1954, cách đây tròn 64 năm, bài hát là “đúng đến từng nhịp chân chiến sĩ”:

“Năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về

Như đài hoa đón mừng nở năm cánh đào

Chảy dòng sương sớm long lanh

Chúng ta ươm lại hoa sắc hương say ngày xa

Ôi phố phường Hà Nội xưa yêu dấu”

Đó vừa là nhịp hành khúc, vừa là tiếng reo hoan hỉ của một dân tộc đã tự giành lấy độc lập cho đất nước mình sau chín năm trường kỳ kháng chiến và làm một “Điện Biên chấn động địa cầu”.

Năm 1948, Văn Cao vừa tròn 25 tuổi (ông sinh năm 1923), và Tiến về Hà Nội là một tác phẩm âm nhạc tràn ngập tính tiên báo. Bài hát ấy được viết ra ở nơi chỉ cách Hà Nội hơn 30 cây số. Thực dân Pháp, dĩ nhiên, không hề biết sự ra đời của bài hát này, còn toàn dân VN cũng chỉ hát lên từ ngày giải phóng thủ đô 10.10.1954.

tin liên quan

Những ngày rất thu

Hà Nội có bao nhiêu bài hát hay ngợi ca từng mặt hồ, từng con phố, từng di tích lịch sử, nhưng Tiến về Hà Nội là bài hát duy nhất viết về cuộc tiến quân về giải phóng thủ đô từ khi thủ đô còn trong tay thực dân Pháp, khoảng thời gian mà bài hát ra đời tới ngày thủ đô giải phóng kéo dài 6 năm. Đó là một điều đặc biệt kỳ lạ.

Đầu năm 1955, hồi ấy tôi mới 9 tuổi, lần đầu được ra Hà Nội - từ Nghệ An ra để “du học lớp 1” bên Trung Quốc. Ba năm sau, khi từ Khu học xá Nam Ninh về nước, bài hát tôi được nghe lần đầu vào dịp Quốc khánh 2.9.1958 là của nhạc sĩ Doãn Nho, cũng mở đầu bằng chữ “Tiến”: Tiến bước dưới quân kỳ. Bài hát này được nhạc sĩ Doãn Nho viết vào dịp kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ tháng 5.1958 ngay trên đỉnh đồi A1 khi nhạc sĩ đi với đoàn văn công quân đội về thăm và biểu diễn tại chiến trường xưa.

Buổi sáng sớm ngày 2.9.1958, từ nhà ở Thái Hà ấp tôi theo má bắt tàu điện đi lên Cửa Nam và đứng trong biển người chờ xem duyệt binh. Khi đoàn quân rầm rập qua Cửa Nam tiến về đường Nam Bộ, tôi bỗng nghe ầm vang bài hát ấy cất lên từ những hàng quân. Cảm giác nổi gai ốc vẫn còn trong tôi sau 60 năm mỗi khi nhớ lại buổi sáng khi mình được nghe bài hát ấy. Không biết các chiến sĩ trong đoàn quân diễu binh đã tập bài hát trong bao nhiêu lâu, nhưng họ hát đều và mãnh liệt tới mức như những đợt sóng trào làm rung động mọi người dân đứng xem.

Mãi sau này, khi được chơi thân thiết với Văn Cao, tôi mới được nghe ông nói về sự ra đời của bài hát Tiến về Hà Nội. Thì ra, như bao sáng tạo đích thực khác, bài hát ra đời cũng khá tình cờ, và Văn Cao cũng viết rất nhanh bài hát này. Thậm chí, khi hoàn thành, bài hát còn bị phê bình là “lạc quan tếu”. Thì vào năm 1948 ấy, ai dám nghĩ ngay tới ngày về Hà Nội oai hùng như thế, đẹp tuyệt vời như thế. Nhưng Văn Cao đã nghĩ. Và đã thấy. Nghệ thuật mang tính dự báo là như vậy.