[KỲ 4] ‘Cấn’ ảnh khỏa thân để... vay tiền: tự biến mình thành con tin

Thưa ông, là một chuyên gia xã hội học, ông nhìn nhận thế nào về hiện tượng ‘cấn’ ảnh khỏa thân để... vay tiền?

Đây có lẽ là một hiện tượng mới xuất hiện ở Việt Nam. Nhưng theo tôi biết thì hiện tượng này không phải là một sự ‘sáng tạo’ của các nhóm cho vay nặng lãi ở nước ta. Mà dường như nó xuất phát từ Trung Quốc. Bởi cách đây vài năm, ở quốc gia này đã xuất hiện vấn nạn ‘vay khỏa thân’ trong giới sinh viên và sau đó lan sang một số quốc gia khác như: Malaysia và bây giờ là Việt Nam.

Chuyên gia xã hội học Lê Minh Tiến

Rõ ràng, đây là một kiểu sáng tạo vi phạm luật pháp cũng như vi phạm những chuẩn mực đạo đức của xã hội. Và tôi cảm thấy rất sốc khi biết được về vấn nạn này.

Việc cho ‘vay khỏa thân’ đã xuất hiện trước ở Trung Quốc và trong lĩnh vực nghiên cứu tội phạm, các nhà nghiên cứu nhận thấy có hiện tượng được gọi là ‘chuyển giao văn hóa tội phạm’. Quá trình học hỏi, chuyển giao này càng nhanh mà mạnh hơn với quá trình toàn cầu hóa. Nên khi những hiện tượng xuất hiện ở các quốc gia khác rồi cũng sẽ đến với Việt Nam. Như vậy trước hết, đây là kết quả của sự chuyển giao văn hóa tội phạm gắn với quá trình toàn cầu hóa.

Thứ hai, là về phía người vay. Có một dạng là người vay không phải vì những nhu cầu bức thiết mà chỉ nhằm thỏa mãn các nhu cầu tiêu thụ những sản phẩm xa xỉ mới, nhất là những sản phẩm công nghệ. Điều này là hệ quả của một vấn đề lớn hơn đó là sự chi phối của ‘chủ nghĩa tiêu thụ’ (consumerism) vốn luôn thôi thúc con người nhất là giới trẻ sở hữu các sản phẩm mới nhất dù không phải là cần thiết nhất nên họ sẵn sàng dùng mọi cách để có tiền nhằm sở hữu những sản phẩm ấy. Bởi xã hội tiêu thụ đề cao cái con người có và sở hữu bên ngoài hơn là những cái thuộc về bên trong con người.

Có dạng thứ hai là người vay cần tiền vì những nhu cầu bức thiết nhưng họ không có điều kiện để tiếp cận với các nguồn vay hợp pháp nên đành chấp nhận những điều kiện cho vay oái ăm như thế. Từ đó, dẫn đến việc một số cô gái thế chấp cả ảnh hay đoạn phim khỏa thân để vay tiền.

Những hệ lụy của việc giao ảnh khỏa thân của mình cho người khác thì có lẽ không khó khăn gì để hình dung, nó có thể dẫn đến sự tan vỡ của gia đình và sự loại trừ xã hội bởi các nạn nhân sẽ phải co rút lại và cắt đứt các mối liên hệ xã hội của mình...

Tôi nghĩ rằng vấn nạn cho vay nặng lãi kéo dài trong suốt thời gian qua với nhiều hình thức khác nhau là một vấn đề cần phải được xem xét và giải quyết. Cơ quan chức năng đã vào cuộc triệt phá nhiều băng nhóm cho vay nặng lãi nhưng điều này vẫn chưa giải quyết được yếu tơ cơ bản đó là nhu cầu vay tiền của nhiều người. Chúng ta biết rằng chúng ta đang sống trong một xã hội rủi ro (risk society) với những khó khăn có thể ập đến bất cứ lúc nào như thiên tai, dịch bệnh, tai nạn... Trong khi những định chế cho vay chính thức lại quá khó cho người dân có thể tiếp cận để giải quyết những vấn đề của họ và đây là nguyên nhân dẫn đến sự tồn tại của loại hình cho vay nặng lãi phi chính thức.

Do đó, làm sao để có những kênh mà người dân có thể dễ dàng tiếp cận vốn vay nhỏ để họ giải quyết được những vấn đề cấp bách trong cuộc sống là điều cần được sớm hình thành. Dĩ nhiên là cũng cần phải xử lý nghiêm việc xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác nơi các nhóm cho vay nặng lãi. 

Xâm phạm đến quyền cá nhân Theo Luật sư (LS) Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật, Đoàn Luật sư TP.HCM, việc sử dụng hình ảnh, thông tin cá nhân của người khác để đăng tải lên mạng xã hội mà không có sự đồng ý của người có hình ảnh là xâm phạm đến quyền cá nhân đối với hình ảnh và được pháp luật bảo vệ tại Điều 32, Bộ luật Dân sự năm 2015. Còn tại Khoản 2, Điều 84, Nghị định 15/2020/NĐ-CP ngày 3-2-2020 (có hiệu lực từ 15-4-2020) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện tử, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử, nêu rõ phạt tiền từ 20-30 triệu đồng đối với một trong các hành vi sau: sử dụng không đúng mục đích thông tin cá nhân đã thỏa thuận khi thu thập hoặc khi chưa có sự đồng ý của chủ thể thông tin cá nhân; cung cấp hoặc chia sẻ hoặc phát tán thông tin cá nhân đã thu thập, tiếp cận, kiểm soát cho bên thứ ba khi chưa có sự đồng ý của chủ thông tin cá nhân... Ngoài ra, tùy từng vào mục đích phạm tội, người thực hiện hành vi vi phạm có thể bị xử lý hình sự về các tội khác nhau. Ví dụ như: Nếu mục đích của việc đe dọa tung ảnh nóng của người khác là để họ phải đưa tiền, tài sản, người thực hiện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội cưỡng đoạt tài sản tại Theo Điều 170 Bộ luật Hình sự 2015. Còn nếu mục đích của việc đe dọa tung ảnh nóng không phải vì tiền mà là để ép buộc quan hệ trái ý muốn hoặc làm nhục người bị hại. Người thực hiện hành vi vi phạm có thể phạm tội cưỡng dâm hoặc tội làm nhục người khác... Cũng theo LS Bình, theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, người có hình ảnh bị xâm phạm có quyền yêu cầu tòa án ra quyết định buộc người xâm phạm hình ảnh cá nhân của mình phải thu hồi, chấm dứt việc sử dụng hình ảnh, bồi thường thiệt hại và áp dụng các biện pháp xử lý khác theo quy định của pháp luật.