“Thổ Cổ Hiền, Điền Kim Nại”

Câu tục ngữ trên được ông Trần Công Phong, Bí thư Chi bộ thôn Kim Nại, chia sẻ khi dẫn tôi đi quanh làng. Cổ Hiền thuộc xã Hiền Ninh (H.Quảng Ninh), cũng là 1 trong “Bát danh hương Quảng Bình” (đã được đề cập trong bài trước), cùng với Kim Nại là 2 ngôi làng có đất đai, ruộng đất đặc biệt phì nhiêu, phù hợp với việc trồng trọt.

Chùa Kim Nại, công trình kiến trúc lớn nhất tại làng

BÁ CƯỜNG

Kim Nại có quang cảnh rất hữu tình, khi đứng giữa ruộng đồng mênh mông của làng có thể nhìn thấy núi Thần Đinh cách đó không xa, nơi trước đây khi chưa thành lập xã Trường Xuân (H.Quảng Ninh) thì người dân ở đây vẫn coi là ngọn núi của làng. Làng Kim Nại từng có đình làng, nhưng bị phá hủy hoàn toàn sau chiến tranh, nay chỉ còn bãi đất trống và một cây đa cổ thụ, được dân làng tận dụng bóng mát dựng đôi ba hàng rau, hàng cá…

Theo ông Phong, có lẽ được thiên nhiên ưu đãi nên Kim Nại có địa thế rất đẹp, phù hợp cho việc phát triển nông nghiệp. “Đến mùa gặt nếu có dịp đặt chân đến Kim Nại, nhiều người sẽ không khỏi thổn thức bởi đồng ruộng mênh mông một màu vàng óng cùng hương thơm lúa chín thoang thoảng khắp làng. Đây vừa là cảnh đẹp vừa là mũi nhọn phát triển kinh tế của làng suốt hàng trăm năm”, ông Phong nói.

Cũng theo ông Phong, đất đai ở Kim Nại phì nhiêu, màu mỡ, người dân ở làng tận dụng được địa thế trời ban phát triển nông nghiệp, do đó điều kiện của các gia đình ở đây tương đối khá, họ cũng chú trọng đầu tư cho con cái ăn học. Với bản tính hay lam hay làm, người Kim Nại đã tìm được cơm no áo ấm trên đồng đất quê hương. “Làm nông, như đã biết, có thể không giàu nhưng cũng đủ để nuôi con cái học hành”, ông Phong nói.

Ông Trần Công Phong (Bí thư Chi bộ thôn Kim Nại) cho biết chiếc giếng cổ của làng có tuổi đời rất lâu mà không ai còn nhớ là có tự bao giờ

Cứ 5 học trò đi thi thì đỗ 2

Cũng như 7 ngôi làng khác được xếp vào “Bát danh hương Quảng Bình”, làng Kim Nại nổi tiếng là mảnh đất hiếu học, nhiều người đỗ đạt, thành tài.

Theo những giai thoại được ông Hồ Anh Minh, cán bộ văn hóa xã An Ninh, kể lại thì thời phong kiến, đã từng có lúc làng Kim Nại khan hiếm người thi đỗ ra làm quan. Vì thế, dân làng họp lại, ủng hộ cơm gạo, của cải để mời những thầy đồ tiếng tăm nhất vùng về dạy học cho sĩ tử. Dân làng còn cho dựng đền Văn Thánh để thờ ông tổ Nho học, khuyến khích việc học hành của con em. “Người Kim Nại có thể thiếu ăn thiếu mặc, chứ không bao giờ chịu thua trong việc học hành”, ông Minh nói chắc nịch.

Nhà thờ họ Trần Công tại làng Kim Nại

Có người bảo rằng càng về sau, người làng Kim Nại càng “phát” về đường học tập. Theo ông Trương Cao Đại, Phó chủ tịch UBND xã An Ninh, tính sơ sơ ở làng Kim Nại ngày nay, cứ 5 cô cậu học trò đi thi thì có khoảng 2 người đậu đại học. “Rồi các bạn trẻ sẽ còn phải học tập và phấn đấu nhiều. Nhưng chúng tôi vẫn kỳ vọng rằng các em sẽ là phần tiếp nối xứng đáng của ông cha, xây dựng làng Kim Nại thành vùng đất địa linh nhân kiệt như lâu nay đã có”, ông Đại cho biết.