Ngành thuế tập trung kiểm tra hộ kinh doanh che giấu doanh thu

Khai thác dữ liệu ngân hàng vẫn chưa thể quản lý đầy đủ

Theo Bộ Tài chính, tính đến cuối năm 2024, tổng số hộ kinh doanh trên toàn quốc khoảng 3,6 triệu hộ. Trong đó, 2,2 triệu hộ đang hoạt động ổn định và 1,3 triệu hộ có doanh thu trên ngưỡng chịu thuế, chiếm 59% tổng số hộ.

ẢNH: ĐAN THANH

Thu từ khu vực hộ kinh doanh năm 2024 đạt 25.953 tỉ đồng (tăng 20% so với năm 2023); 6 tháng đầu năm 2025 đạt 17.100 tỉ đồng (bằng 131% cùng kỳ năm trước), cho thấy tiềm năng, dư địa quản lý lớn.

Cuối tháng 2, ngành thuế đã ban hành Đề án 420/QĐ-TCT về đổi mới, nâng cao chất lượng quản lý thuế đối với hộ kinh doanh. Công tác phối hợp liên ngành với Bộ Công an, UBND các tỉnh, thành phố, các hiệp hội, tổ chức nghề nghiệp được tăng cường, qua đó đã bổ sung vào diện quản lý thuế hơn 254.000 hộ kinh doanh; truy thu và xử lý vi phạm với số thuế tăng thu hơn 1.783 tỉ đồng.

Đến nay, 98% hộ kinh doanh kê khai thuế điện tử, hơn 110.000 hộ sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Ngành thuế đã tổ chức các lớp tập huấn, xây dựng cổng thông tin thuế hỗ trợ doanh nhân, kết nối với các đơn vị cung cấp dịch vụ kế toán, thuế chi phí thấp giúp hộ kinh doanh thuận lợi chuyển đổi lên mô hình khai thuế hoặc doanh nghiệp.

Nửa đầu năm nay, có 13.699 hộ khoán chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai và 1.474 hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp. Dù vậy, Bộ Tài chính đánh giá, con số 1.474 hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp là tỷ lệ rất nhỏ, cho thấy chính sách khuyến khích chưa đủ hấp dẫn.

"Phương pháp khoán hiện vẫn dựa trên ước tính doanh thu và sự tự giác khai báo, chưa bắt buộc sử dụng hóa đơn hay sổ sách kế toán đối với hộ khoán. Điều này khiến cơ quan thuế gặp khó trong xác định đúng, đủ nghĩa vụ thuế của từng hộ.

Cơ quan thuế đã có nhiều biện pháp tăng cường kiểm soát như phối hợp địa phương, khai thác dữ liệu điện, nước, giao dịch ngân hàng, song với nguồn lực cán bộ hạn chế, việc quản lý hàng triệu hộ là thách thức lớn. Tình trạng chênh lệch số liệu giữa cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan thuế cho thấy còn nhiều hộ chưa được quản lý đầy đủ", Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Nhận diện việc kê khai doanh thu thấp, không lập hóa đơn

Từ ngày 1.12026, hình thức khoán thuế bị xóa bỏ, 100% hộ kinh doanh chuyển sang kê khai thuế.

Phó cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, ngành thuế đang định hướng hoàn thiện toàn bộ quy trình nghiệp vụ quản lý thuế theo phương pháp thiết kế phù hợp với mô hình quản lý thuế mới.

ẢNH: ĐAN THANH

"Hệ thống quản lý mới đáp ứng nhu cầu phân loại đúng đối tượng nộp thuế. Thay vì quản lý theo đối tượng hay theo chức năng như trước đây, chúng tôi chuyển sang lấy người nộp thuế làm trung tâm, phân nhóm, phân tầng từng nhóm đối tượng để đảm bảo tính phù hợp, tự động hóa, cũng như tăng cường kết nối và chia sẻ dữ liệu quốc gia", ông Sơn nói.

Cục Thuế nêu rõ, đối với công tác kiểm tra hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai, cơ quan thuế dự kiến tập trung nhận diện các hành vi rủi ro như: kê khai doanh thu thấp, che giấu doanh thu, sử dụng tài khoản thanh toán của bên thứ ba, không xuất hóa đơn, dùng hóa đơn không hợp pháp, hoặc hạch toán các khoản chi phí không đúng quy định.

Khái quát về quy trình quản lý thuế tổng thể, bà Nguyễn Thị Thu, Trưởng ban Nghiệp vụ thuế (Cục Thuế), nhấn mạnh nguyên tắc lấy người nộp thuế làm trung tâm, nâng cao trải nghiệm, hỗ trợ tối đa và hạn chế tiếp xúc trực tiếp.

Dữ liệu là nền tảng, ngành thuế hướng tới xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, tích hợp, bảo đảm dữ liệu sạch, chuẩn hóa, được cập nhật liên tục; tự động hóa toàn bộ quy trình, từ tiếp nhận tự động đến tự động hóa các bước xử lý, hạch toán, thông báo và ra quyết định.

"Tất cả nội dung này hướng đến việc chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ thống nhất theo vòng đời người nộp thuế, từ đăng ký, kê khai, nộp thuế, hoàn thuế, quản lý nghĩa vụ, kiểm tra đến khi ngừng hoạt động", bà Thu lý giải.