Người định hình chuyên ngành đột quỵ tại Việt Nam

PGS Thắng hiện là Trưởng khoa Bệnh lý mạch máu não, Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM), kiêm Chủ tịch Hội Đột quỵ TP.HCM, Phó chủ tịch Hội Đột quỵ VN. Với ông, đích đến của bác sĩ điều trị đột quỵ không chỉ là cứu sống bệnh nhân, mà còn giúp họ trở lại cuộc sống bình thường.

ẢNH: HOÀI NHIÊN

Đặt tên VN lên bản đồ điều trị đột quỵ thế giới

PGS Thắng cho biết trước khi các trung tâm điều trị đột quỵ được hình thành tại VN, người bệnh có dấu hiệu đột quỵ như tê yếu tay chân, chóng mặt, khó nói, liệt nửa người thường được tiếp nhận và xử trí tại các khoa Thần kinh hoặc Tim mạch; chưa có đơn vị điều trị chuyên biệt.

Một bước ngoặt quan trọng đã đến khi Bệnh viện Nhân dân 115 quyết định thành lập khoa Bệnh lý mạch máu não vào năm 2006 - được xem là trung tâm đột quỵ tiên phong tại VN trong bối cảnh chưa có tiền lệ. Đây là khởi đầu đặt nền móng cho sự ra đời và phát triển của mạng lưới điều trị đột quỵ tại VN. Từ đó, một mạng lưới trên toàn quốc được hình thành và lớn mạnh, mở ra cơ hội sống cho hàng ngàn bệnh nhân từng bị xem là "vô phương cứu chữa".

Ngay sau khi ra đời, đơn vị này đã thử nghiệm kỹ thuật tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch - vốn được xem là "cánh cửa sống" cho bệnh nhân đột quỵ ở các nước phát triển. Dù đối mặt với nhiều nghi ngại nhưng PGS Thắng vẫn kiên định với y học chứng cứ, tin rằng "chỉ có hành động mới chứng minh được niềm tin".

ẢNH: HOÀI NHIÊN

Năm 2006, sau 1 năm tu nghiệp tại Đại học Quốc gia Singapore (NUS), PGS Thắng đã mang kỹ thuật điều trị đột quỵ tiên tiến từ nước ngoài về áp dụng tại Bệnh viện Nhân dân 115 và là bác sĩ đầu tiên được đào tạo bài bản về phương pháp chữa trị này. Năm 2007, ông tiếp tục tham gia khóa học 2 năm về chuyên ngành đột quỵ tại Mỹ. Dù có cơ hội ở lại làm việc, ông vẫn chọn trở về VN để cống hiến.

Trở về quê nhà, ông tiếp tục đưa kỹ thuật can thiệp nội mạch vào điều trị - mở ra kỷ nguyên mới trong lĩnh vực đột quỵ tại VN. Người bệnh được tiếp cận cùng lúc 2 phương pháp tiên tiến: tiêu sợi huyết và can thiệp nội mạch (trong đó có kỹ thuật lấy huyết khối cơ học).

Những bước đi ấy đã đặt VN lên bản đồ điều trị đột quỵ thế giới. Nếu năm 2006, khoa Bệnh lý mạch máu não chỉ tiếp nhận hơn 1.000 ca/năm thì đến nay con số ấy đã tăng gần 20.000 ca/năm, tương đương khối lượng công việc của một bệnh viện chuyên khoa lớn. "Nếu ước tính số lượng bệnh nhân đột quỵ hằng năm ở VN là 200.000 người thì Bệnh viện Nhân dân 115 đã tiếp nhận 1/10 con số đó. Điều đó chứng tỏ con số bệnh nhân đột quỵ hằng năm tại VN có thể cao hơn số liệu ước tính", PGS Thắng cho hay.

Đằng sau những con số tưởng chừng khô khan - hơn 2.000 ca tái thông mạch máu mỗi năm, gồm 1.700 ca lấy huyết khối cơ học và 600 ca tiêu sợi huyết tại khoa Bệnh lý mạch máu não - là hàng ngàn người bệnh được "tái sinh".

PGS Thắng cho biết, nhờ ứng dụng các kỹ thuật điều trị tiên tiến, tỷ lệ tử vong ở nhóm bệnh nhân đột quỵ nặng tại Bệnh viện Nhân dân 115 đã giảm gần 50%. Đáng chú ý, khoảng 60% bệnh nhân có thể hồi phục gần như hoàn toàn, quay trở lại công việc và sinh hoạt bình thường. "Giảm tử vong không phải là đích đến của điều trị đột quỵ. Nếu bệnh nhân sống mà phải nằm liệt, không thể tự đi lại thì đó vẫn là bi kịch. Điều quan trọng là giúp họ trở lại cuộc sống bình thường, trả lại một con người bình thường cho xã hội", PGS Thắng nhấn mạnh.

Theo thống kê y văn tại Mỹ, chỉ có dưới 30% bệnh nhân sau đột quỵ có thể quay trở lại cuộc sống bình thường. Sự khác biệt ấy phản ánh năng lực vượt trội của Trung tâm đột quỵ Bệnh viện Nhân dân 115.

Hình thành mạng lưới điều trị đột quỵ toàn quốc

Nếu năm 2006 được xem là "phát súng mở màn" thì năm 2009 đánh dấu bước ngoặt thứ hai của chuyên ngành đột quỵ VN khi Hội Phòng, chống tai biến mạch máu não VN, tiền thân của Hội Đột quỵ VN được thành lập.

Từ năm 2016, GS-TS-BS Lê Văn Thành, Chủ tịch Hội Đột quỵ VN đề xuất Cục Quản lý khám chữa bệnh đưa đơn vị đột quỵ thành một tiêu chí phân loại bệnh viện. Cuối năm 2016, Bộ Y tế ban hành Thông tư 47/2016/TT-BYT quy định việc tổ chức khám, chữa bệnh đột quỵ trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Đây là cột mốc quan trọng, đánh dấu chuyên ngành đột quỵ được tổ chức bài bản trong các cơ sở khám, chữa bệnh.

PGS Thắng được xem là "đầu tàu", trực tiếp đào tạo, chuyển giao và chỉ đạo tuyến cho hơn 120 bệnh viện trên khắp cả nước, góp phần hình thành một mạng lưới điều trị đột quỵ phủ gần kín bản đồ y tế VN, chỉ còn 2 địa phương hiểm trở là Cao Bằng và Lai Châu.

Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn nhìn nhận thực tế: "Số lượng phải đi đôi với chất lượng. Không chỉ cần thêm đơn vị đột quỵ mà quan trọng là nâng cao chuyên môn và chuẩn hóa quy trình điều trị. Theo ước tính, VN cần khoảng 500 đơn vị đột quỵ mới đáp ứng được nhu cầu thực tế", PGS Thắng nói.

Ông cũng chia sẻ một góc nhìn sâu sắc mà chỉ người trong cuộc mới cảm nhận được: "Những gì chúng tôi đang làm mới chỉ là phần dễ. Cái khó là làm sao để người dân nhận biết sớm và đến đúng nơi có khả năng điều trị".

Với ông, điều trị đột quỵ là một chuỗi gồm 3 khâu liên hoàn: cấp cứu trước viện - xử trí trong viện - phục hồi sau viện. VN đã tiến những bước dài ở khâu điều trị nội viện nhưng khâu trước viện vẫn là mắt xích yếu nhất. Thực tế, phần lớn bệnh nhân vẫn tự tìm đường đến bệnh viện, không có sự hỗ trợ của lực lượng paramedic (y tế tiền viện) chuyên nghiệp. Điều này đồng nghĩa với việc "thời gian vàng" quý giá bị bỏ lỡ ngay từ đầu.

Theo PGS Thắng, VN cần có hệ thống điều phối cấp cứu thống nhất, cùng đội ngũ paramedic được đào tạo bài bản, có thể nhận diện và xử trí đột quỵ ngay tại hiện trường. Song song đó, việc ứng dụng telemedicine (y học từ xa) để kết nối tuyến dưới với tuyến trung tâm sẽ giúp bệnh nhân được hướng dẫn xử trí sớm và điều chuyển đúng nơi, đúng thời điểm. "Đó không chỉ là mong muốn của một bác sĩ mà còn là tầm nhìn mang tính chiến lược cho ngành y tế VN", ông chia sẻ.

Hành trình bền bỉ của PGS Nguyễn Huy Thắng và các đồng sự đã được thế giới ghi nhận. Trung tâm đột quỵ của Bệnh viện Nhân dân 115 là cơ sở đầu tiên ở châu Á đạt "Chứng nhận đạt chuẩn chất lượng điều trị vàng" (2019) của Hội Đột quỵ châu Âu và "Chuẩn điều trị kim cương" (2021) của Hội Đột quỵ thế giới.

Bên cạnh đó, từ năm 2018, trung tâm là đơn vị đầu tiên trong cả nước ứng dụng phần mềm trí tuệ nhân tạo RAPID, giúp đánh giá nhanh tình trạng não bộ của bệnh nhân đột qụy. Nhờ đó, "cửa sổ vàng" được mở rộng từ 8 giờ lên đến 24 giờ, giúp nhiều bệnh nhân tránh nguy cơ tàn phế.

Năm 2019, PGS Nguyễn Huy Thắng trở thành bác sĩ VN đầu tiên nhận giải Cống hiến của Hội Đột quỵ thế giới, ghi nhận vai trò tiên phong trong phát triển mạng lưới điều trị đột quỵ toàn quốc.

Trong suốt hành trình phục vụ người bệnh, thành quả lớn nhất của PGS Nguyễn Huy Thắng không nằm ở những tấm bằng khen hay giải thưởng quốc tế. Điều đáng trân trọng là ông đã góp phần định hình cả một chuyên ngành, biến điều từng được xem là "bất khả" thành quy trình thường quy của y học VN.