Những gì De Gaulle viết ra trong tập Ký ức chiến tranh về sau cho thấy rõ một chuyển biến quan trọng trong lập trường của người lãnh đạo mới của nước Pháp tự do sau khi Thế chiến kết thúc. Người ta tự hỏi điều gì đã khiến cho cựu hoàng tin tưởng ở một giải pháp do De Gaulle nghĩ ra, khi mà nền quân chủ không còn đất sống trong một xã hội đang hừng hực khí thế đấu tranh.
Có lẽ do ông nhìn thấy ở De Gaulle hình ảnh của một nhà lãnh đạo khả tín và sự hiện diện của một nước VN tự chủ trong khuôn khổ Liên hiệp Pháp là điều khả thi. 30 năm sống trên xứ người ít nhiều đã làm cho nhãn quan của ông thay đổi. Song chỉ 12 ngày sau cuộc gặp với De Gaulle, ngày 26.12.1945, bi kịch đã xảy ra: Cựu hoàng Duy Tân tử nạn máy bay trên vùng trời nước Cộng hòa Trung Phi, tại một địa điểm cách thủ đô Bangui 100 km.
 |
| Yves Claude Vĩnh San (Nguyễn Phước Bảo Vàng, 1934 -2016), con trai của cựu hoàng Duy Tân, tác giả quyển sách viết về cựu hoàng |
Nguồn: Claude Vĩnh San |
Tai nạn máy bay hay bị mưu sát ?
Cái chết của ông đến nay vẫn còn được xem là ẩn chứa nhiều uẩn khúc chưa được giải tỏa, nhất là khi nó xảy ra chỉ một thời gian ngắn sau cuộc gặp gỡ giữa ông và tướng De Gaulle. Trước đây, một số sách báo Việt Nam viết rằng cựu hoàng là phi công trong quân đội Pháp và tai nạn xảy ra khi ông tự tay lái máy bay về thăm nhà ở đảo Réunion. Song đến năm 2001, một người con trai của ông là Claude Vĩnh San (Nguyễn Phước Bảo Vàng, 1934 - 2016) đã xuất bản tại Paris tác phẩm Duy Tan, empereur d’Annam 1900 - 1945 - Exilé à l’ile de la Réunion ou Le destin tragique du Prince Vinh San (Duy Tân, vị hoàng đế nước VN 1900 - 1945 - Người bị lưu đày sang đảo Réunion hay số phận bi thảm của ông hoàng Vĩnh San) cho thấy nhiều chi tiết khá rõ ràng về cái chết của cựu hoàng.
Theo tác phẩm này, không có sự liên hệ nào giữa cựu hoàng với ngành không quân Pháp và tai nạn gây ra cái chết của ông như sau: “Máy bay Lockheed Lodester, kiểu C-60, tên đăng ký F.BALV, được khai thác bởi Mạng lưới các đường hàng không Pháp, tổ chức dịch vụ chính thức trong thời gian diễn ra chiến sự và sau khi chiến tranh kết thúc đã đảm bảo việc nối liền các đường hàng không Pháp, về dân sự cũng như quân sự, trên có chở ông hoàng Vĩnh San (nguyên văn: qui transportait le Prince Vinh San - NV), đã rơi vào ngày 26.12.1945 lúc 18 giờ 30 giờ GMT, gần M’BAIKI thuộc Cộng hòa Trung Phi….” (vinhsan.free.fr., acte 18). Những chi tiết này cho thấy chuyến bay Lockheed Lodester trên là một chuyến vận tải hành khách thông thường và cựu hoàng Duy Tân là một trong những hành khách trên chuyến bay đó.
 |
| Bài báo của tờ France-Soir ngày 4.1.1946 viết về cái chết của cựu hoàng Duy Tân |
Tư liệu LÊ NGUYỄN |
Trước khi tác phẩm của Claude Vĩnh San ra đời, và ngay cả sau khi nó ra đời, vẫn còn tồn tại những “thuyết âm mưu” phủ lên bi kịch cuối đời của cựu hoàng Duy Tân một màn sương huyền hoặc. Trong những tư liệu mà người viết bài này tìm được, có tờ nhật báo L’aurore (Rạng Đông) số ra ngày 4.1.1946 loan một bản tin vắn tắt có mấy dòng (tạm dịch): “Ông hoàng Vĩnh San, cựu hoàng đế VN, có mặt trên chuyến bay rơi ở Bangui - Ông hoàng Vĩnh San từng trị vì ở VN từ năm 1907 đến năm 1916 dưới cái tên hoàng đế Duy Tân có mặt trong số những nạn nhân của tai nạn máy bay xảy ra những ngày qua ở châu Phi, gần Bangui. Ông hoàng thuộc về quân đoàn thứ nhất của nước Pháp, trên đường trở về Réunion, nơi gia đình ông đang sinh sống”.
Tờ France-Soir (Nước Pháp buổi chiều) số ra cùng ngày 4.1.1946 đăng trang trọng chân dung cựu hoàng Duy Tân và nhiều thông tin chi tiết hơn. Bài báo có tựa đề in to và đậm nét: “Ông hoàng Vĩnh San, cựu hoàng đế Việt Nam, người bạn trung thành của nước Pháp, đã qua đời”. Nội dung bài báo có nhắc qua về những năm đầu cựu hoàng sống ở Réunion, những hoạt động thường nhật, sự gắn bó của ông với lực lượng kháng chiến Pháp và in đậm nét tiểu mục “Ông muốn bình định Đông Dương” nêu rõ, mong muốn của ông hoàng nắm lại quyền hành không phải bằng vũ lực.
 |
Một mảnh vỡ máy bay rơi ngày 26.12.1945 gần thủ đô Trung Phi (ảnh chụp năm 1987) |
Nguồn: Claude Vĩnh San |
Những tờ báo trên công bố sớm sủa cái chết của cựu hoàng Duy Tân, song không nêu một ý tưởng nào liên quan đến một “thuyết âm mưu” cả. Giả thuyết phổ biến nhất cho rằng cái chết của cựu hoàng là một cuộc thanh trừng vì có những thế lực không muốn ông trở về VN để nắm giữ cương vị người đứng đầu một nhà nước mới. Tuy nhiên gần đây, với những tư liệu và nhiều chi tiết khá rõ nét về tai nạn của chiếc máy bay chở khách Lockheed Lodester thì chuyện có ai đó dám giết toàn bộ phi hành đoàn và hành khách trong một chuyến bay, chỉ để mưu sát vua Duy Tân, là điều khó có thể xảy ra.
Bình luận