Báo Thanh Niên đây! Facebook, YouTube, TikTok Thanh Niên đây! Thú thật là trong góc nhìn của một người làm công tác giảng dạy, nghiên cứu về báo chí và truyền thông, hiểu rõ những thách thức mà báo chí phải đối mặt trong sự phát triển bùng nổ của hệ sinh thái thông tin đương đại, tôi không tránh khỏi chút lo lắng cho tờ báo Thanh Niên mà tôi tín nhiệm và có duyên cộng tác.
 |
Qua quá trình chuyển đổi số, Thanh Niên đã dần hoàn thiện hệ sinh thái đa nền tảng |
Đào Ngọc Thạch |
Vững vàng trong cuộc chiến nội dung
Bối cảnh bùng nổ thông tin của xã hội hiện nay đã châm ngòi cho một cuộc chiến thật sự trên môi trường thông tin. Đó là cuộc chiến nội dung, là cuộc cạnh tranh khốc liệt về giá trị thông tin, để mà được công chúng yêu thích, tín nhiệm và luôn ưu tiên lựa chọn để tiếp cận mỗi ngày.
Nhưng rất không may cho các tòa soạn là trong cuộc chiến này báo chí phải chịu nhiều “bất lợi” hơn so với những lực lượng sản xuất nội dung khác mới nổi lên trên môi trường thông tin hiện đại. Các dòng thông tin “phi báo chí” bùng nổ với quyến rũ của sắc màu giải trí, với đa dạng cảm xúc của sinh hoạt đời thường, với ngóc ngách không giới hạn của quan điểm cá nhân lạ lùng gây tò mò vô độ… Nội dung báo chí với rất nhiều khuôn khổ về nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp dễ lâm cảnh “ế” bạn đọc nếu không tìm ra công thức làm nội dung hợp thời.
Thật ra hợp thời cũng không hẳn là khó. Nhưng hợp thời mà vẫn giữ được giá trị của thông tin báo chí đúng nghĩa mới là khó. Nội dung trên Báo Thanh Niên đã thay đổi nhiều so với trước để gần gũi hơn với công chúng, để đáp ứng yêu cầu cá nhân hóa của bạn đọc ngày càng cao. Nhưng điều quan trọng là Thanh Niên vẫn giữ được cái “chất” của một tờ báo đã thử lửa rèn nghề hơn 35 năm. Vẫn đủ hào hiệp để dành diện tích trang báo, dung lượng các kênh số theo đuổi những nội dung giàu giá trị nhân văn, theo đuổi những luồng tin tức nghiêm túc và tử tế. Vẫn đủ tử tế để kiên nhẫn đem về cho công chúng những tin tức tin cậy, vì biết rằng chỉ có thông tin xác thực mới là liều thuốc giải hiệu quả cho tình trạng công chúng bị đầu độc bởi môi trường thông tin rối loạn hiện nay.
Nội dung xác thực và tử tế là chiến lược cạnh tranh bền vững của báo chí. Nhưng hành trình theo đuổi chiến lược này trong cuộc chiến nội dung là không hề đơn giản, nếu những người làm báo ở Thanh Niên xao nhãng giá trị cốt lõi của báo chí. Dù là ở mặt trận báo in hay báo online, Thanh Niên chưa bao giờ rời bỏ những chủ đề giàu ý nghĩa xã hội, ý nghĩa giáo dục và nhân văn. Thanh Niên cũng không khoan nhượng trong mạch chủ đề chống tin giả.
 |
Qua quá trình chuyển đổi số, Thanh Niên đã dần hoàn thiện hệ sinh thái đa nền tảng |
Đào Ngọc Thạch |
Cạnh tranh sòng phẳng thời “kinh tế chú ý”
Khó nhất trong thời buổi bùng nổ thông tin là công chúng mất tập trung, vì xung quanh có quá nhiều thông tin, có quá nhiều lựa chọn, có quá nhiều thứ thay thế. Sự chú ý của công chúng ngày càng khan hiếm. Mức độ cạnh tranh trong nền “kinh tế chú ý” (attention economy) trở nên khốc liệt.
Ngày mà kênh YouTube Báo Thanh Niên vượt mốc 4 triệu người theo dõi vào đầu tháng 12.2021, sau lưng team online là chặng đường 5 năm tờ báo “mở đường băng” để cất cánh vào lãnh địa mạng xã hội. Đó là một thành công mang tính biểu tượng cho sự chuyển đổi cách làm báo ở VN dựa trên khai thác môi trường mạng xã hội.
Thế hệ công chúng trẻ với rất nhiều kỹ năng và điều kiện mới về công nghệ đã tiếp cận và tiêu thụ thông tin theo cách rất khác trước, và cho thấy họ vừa là người tiêu thụ nhưng cũng vừa là “giới chủ” tin tức trên mạng xã hội. Thanh Niên kiên trì theo đuổi chiến lược “ở đâu có công chúng, người làm thông tin có mặt”. Những nền tảng mạng xã hội video như YouTube, TikTok trở thành “chiến địa” truyền thông mà báo chí năng động phải mạnh dạn “tham chiến” để cạnh tranh sòng phẳng. Không tận dụng chính sức mạnh của truyền thông xã hội để cạnh tranh với các nhà sản xuất nội dung mới nổi trên môi trường này thì đương nhiên báo chí sẽ tụt lại phía sau trên đường đua “kinh tế chú ý”.
Nhiều chuyên gia truyền thông không khỏi thán phục thành quả 4 triệu người theo dõi kênh YouTube của một tờ báo chính thống như Báo Thanh Niên sau chặng đường 5 năm gầy dựng kênh. Hứa hẹn sẽ có một thành quả tương tự cho kênh TikTok của Báo Thanh Niên nhờ sự táo bạo “trẻ hóa” đội ngũ công chúng của Thanh Niên thông qua môi trường mạng xã hội và nhờ sự sáng tạo làm mới nội dung báo chí theo phong cách truyền thông xã hội.
 |
Chuyển đổi số và danh tính số
Những ngày tháng mà TP.HCM trở thành tâm dịch, “chuỗi cung ứng” báo chí cũng chịu đựng thử thách sống còn. Nhiều phóng viên vẫn can đảm tác nghiệp ở nhiều điểm nóng dịch bệnh, nhưng câu hỏi khó hơn lại dành cho hoạt động tòa soạn và phát hành. Nếu chậm chân trong chuyển đổi số thì tòa soạn chỉ còn nước phải chuyển sang hoạt động kiểu lập trạm dã chiến với rất nhiều bất tiện và bị động. Nhưng đội ngũ tòa soạn một số tờ báo, trong đó có Thanh Niên, vẫn ung dung làm việc từ xa với hệ thống dữ liệu đã được số hóa, với hạ tầng đã được “ảo hóa” trên nền tảng điện toán đám mây, và với dây chuyền phối hợp biên tập đã được chuẩn hóa trên nền tảng ERP. Báo in Thanh Niên đã tiệm cận chuyển đổi số đến 80%, ngoại trừ cái hồn cốt nội dung trên những trang giấy.
Hành trình chuyển đổi số của tòa soạn vẫn còn nhiều mục tiêu để theo đuổi phía trước, nhưng những bước đi căn bản trên hành trình này đã được Thanh Niên xác lập có chiến lược rõ ràng. Và trong bối cảnh mà công chúng báo chí ồ ạt “di cư” sang môi trường số nhan nhản đối thủ cạnh tranh sản xuất nội dung, thì báo chí phải mạnh dạn và táo bạo xác lập danh tính số (digital identity) nếu không muốn trở nên vô hình và nhạt nhẽo. Vô hình là vì không hiện diện, không “dám” mở kênh Facebook, mở kênh YouTube, mở kênh TikTok để tiếp cận công chúng mà cứ luẩn quẩn quanh thói quen mở thêm trang báo. Nhạt nhẽo là vì cứ giữ nguyên kiểu làm và trình bày nội dung “kinh điển” mà không lưu tâm đúng mức đến cách làm mới nội dung cho hợp thời, phá cách mà không phá nguyên tắc.
Cách tổ chức lực lượng sản xuất và tổ chức các tuyến tin bài của Thanh Niên trong giai đoạn gần đây cho thấy sự chuyển động kịp thời nhưng vẫn chắc chắn, vừa đảm bảo tính kế thừa kinh nghiệm làm báo của đội ngũ kỳ cựu, vừa mạnh dạn tạo không gian đủ rộng để nuôi dưỡng và khai thác sức sáng tạo của đội ngũ trẻ.
Thanh Niên - Ngày trước và bây giờ
Điều gì giúp phác họa đôi nét chân dung của một tờ báo in thuộc dòng báo chí chính thống trở thành một lựa chọn tin cậy cho nhiều công chúng trong bối cảnh công chúng có rất nhiều lựa chọn trên môi trường thông tin số?
Tôi không nghĩ câu trả lời xứng hợp sẽ liên quan một hay một vài cá nhân nào đó của Báo Thanh Niên. Đó chắc chắn phải là sự nỗ lực của cả đội ngũ, từ tầm nhìn của những người lèo lái con tàu Thanh Niên đến sự phối hợp nhịp nhàng và gắng sức của tất cả những tay chèo trên con thuyền ấy.
“Bây giờ” của tờ báo sẽ nhanh chóng trở thành “Ngày trước” của mai sau - một mai sau sẽ đến ngay sau đây, với hơi thở nóng hổi của cuộc sống đang chuyển đổi số với tốc độ chóng mặt, với một hệ sinh thái thông tin bạt ngàn như những cánh rừng lúc nào cũng cần những bước chân mở lối. Những người làm báo ở Thanh Niên hãy luôn đọ hướng đi của mình vào dấu chân của nhiều thế hệ đi trước, từ những dấu chân trên đường mòn khởi nghiệp đến những dấu chân vừa mở lối trên xa lộ thông tin số.
Bình luận (0)