Phải đi đôi với điều kiện làm việc và thu nhập

Trong bối cảnh tự chủ ĐH, nhà nước không chi thường xuyên cho các trường nữa, nhưng vẫn cam kết hỗ trợ các trường, thì hiệu quả nhất chính là hỗ trợ phát triển nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Với đào tạo trong nước thì phải gắn đào tạo với đầu tư nghiên cứu, trong đó giải pháp cấp học bổng cho NCS là điều kiện cần, bởi có thế mới thu hút được người giỏi làm NCS, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo. Còn học phí, thường đơn vị nào cử người đi học thì đơn vị ấy hỗ trợ. Như thế chắc chắn chất lượng đào tạo sẽ lên. Việc gửi NCS đi học ở nước ngoài, dự thảo đề án quy định cũng hợp lý, đấy là giao cho các trường làm đề án, tự tìm trường để chủ động gửi người đi chứ không để cho NCS tự tìm trường như cách đã làm trước đây với đề án 322 và 911. Với cách thức này, các trường sẽ có cơ hội gửi được nhiều người đi với chi phí giảm so với một suất đi học thông thường.

Chất lượng của TS phụ thuộc phần nhiều vào người thầy của họ. Một giáo sư giỏi có thể cùng lúc hướng dẫn nhiều NCS, vì họ cập nhật được các vấn đề nghiên cứu "nóng" trên thế giới. Nếu một giáo sư như vậy được trao khoản kinh phí đáng kể, để họ có thể tăng thu nhập, giảm giờ dạy, mua sắm thiết bị, tham gia hội thảo quốc tế để trau dồi kiến thức, dám chắc hằng năm có thể cho ra lò đều đều 1 - 2 TS với chất lượng hơn hẳn.

Hiện tại đang thực hiện Đề án 911 từ năm 2010 - 2020 với mục tiêu đến năm 2020 đào tạo bổ sung được ít nhất 20.000 TS theo 3 phương thức: trong nước, phối hợp và toàn thời gian tại nước ngoài.

Thống kê của Bộ GD-ĐT, tổng hợp cả 3 phương thức đào tạo của đề án này thì sau 5 năm triển khai từ 2012 - 2016 có 3.819 NCS. Trong đó có 800 người đã tốt nghiệp trở về nước công tác tại các trường ĐH, CĐ. Tuy nhiên theo bộ này, Đề án 911 không đạt được mục tiêu theo kế hoạch đặt ra là đào tạo khoảng 23.000 TS cho các trường giai đoạn 2010 - 2020.

Đáng chú ý là phương thức đào tạo TS toàn thời gian ở nước ngoài dự kiến đào tạo khoảng 10.000. Tuy nhiên, trong số 2.926 ứng viên đã trúng tuyển, đến hết năm 2016 có 1.961 người đã làm thủ tục cử đi học nhưng chỉ có 567 NCS hoàn thành khóa học về nước có báo cáo tốt nghiệp với Bộ, trong đó có 560 người trở về nơi công tác theo quy định.

Theo dự thảo đề án về nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý của các trường ĐH mà Bộ GD-ĐT đang xây dựng, bộ này mong muốn nâng tỷ lệ giảng viên ĐH có trình độ TS đạt 35% vào năm 2025, nghĩa là các trường ĐH trên cả nước cần có thêm khoảng 9.000 giảng viên có trình độ TS.