Phim độc lập Việt trầy trật đến với công chúng

Suất chiếu ít, doanh thu thấp

Ra rạp từ 11.8, sau hai lượt cuối tuần, với 10 ngày công chiếu, Bên trong vỏ kén vàng - phim Việt từng đoạt giải Camera Vàng (Caméra d'Or) dành cho phim đầu tay xuất sắc nhất tại Liên hoan phim (LHP) Cannes 2023 của đạo diễn trẻ Phạm Thiên Ân chỉ thu được 1,1 tỉ đồng. Ở cuối tuần đầu tiên, phim được các rạp xếp tổng số suất chiếu là 182, nhưng ở cuối tuần thứ hai chỉ còn 58 suất chiếu/ngày ở tất cả các rạp trên toàn quốc. Trong khi đó, Oppenheimer - phim tiểu sử của đạo diễn Christopher Nolan chiếu cùng thời điểm với Bên trong vỏ kén vàng có 1.620 suất chiếu trong ngày (đến nay còn 938 suất, đạt 25 tỉ đồng doanh thu) và bom tấn Blue Beetle vừa ra rạp ngày 18.8 đang có 1.681 suất chiếu.

Diễn viên Kim Phượng nêu ý kiến: "Chính sự sắp xếp số suất chiếu quá ít ở rạp đã khiến Bên trong vỏ kén vàng có doanh thu không như mong đợi - một con số vô cùng thấp. Quả là một dấu lặng buồn đối với dòng phim độc lập, nghệ thuật của VN hiện nay".

Trước đó, hồi tháng 4, phim tài liệu Những đứa trẻ trong sương của nữ đạo diễn Hà Lệ Diễm, từng lọt vào danh sách rút gọn 15 phim tranh giải Oscar 2023 ở hạng mục Phim tài liệu dài xuất sắc, đoạt giải Phim châu Á xuất sắc nhất tại LHP châu Á Đà Nẵng 2023, cũng trầy trật khi tìm đường đến với công chúng ở rạp. Ban đầu, khi chưa có đơn vị chịu nhận phát hành, ê kíp làm phim phải tự thuê rạp, tự "rao sản phẩm" trên mạng để chiếu bán vé cho học viên của trung tâm điện ảnh TPD và một số khán giả yêu thích phim. Sau khi nhận được phản hồi tích cực, phim mới được 4 rạp nhỏ lẻ chính thức nhận chiếu thương mại với số suất khiêm tốn.

Ê kíp còn chủ động mang phim đi chiếu tại hội trường các trường đại học cho sinh viên xem. Tính đến nay, Những đứa trẻ trong sương cũng chỉ thu về được 2,3 tỉ đồng tiền bán vé.

Memento Mori: Đất của đạo diễn Marcus Mạnh Cường Vũ tham dự rất nhiều LHP quốc tế, cũng từng chiếu rạp hồi tháng 10.2022 nhưng với suất chiếu ít, giờ xem không thuận lợi đã khiến phim bán vé chỉ được 268 triệu đồng. Trong khi đó, phim Tro tàn rực rỡ của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên, từng đoạt giải cao nhất - Montgolfière d'or (Golden Balloon) - tại LHP Ba châu lục 2022 ở Pháp và nhiều giải thưởng quốc tế khác, khi ra rạp Việt vào tháng 12.2022 chỉ thu được 4,1 tỉ đồng. Còn Đêm tối rực rỡ của vợ chồng diễn viên Nhã Uyên - đạo diễn Aaron Toronto, từng đoạt Phim hay nhất của hầu hết các giải thưởng điện ảnh Việt năm 2022, đã công chiếu tại rạp đến 2 lần (vào tháng 8.2022 và tháng 3.2023), đến nay tổng doanh thu đạt 21,4 tỉ đồng. Phim độc lập Việt từ trước tới nay chỉ có Ròm của đạo diễn Trần Thanh Huy, từng đoạt giải Phim hay nhất - New Currents tại LHP Busan 2019, là đạt doanh thu cao nhất khi công chiếu tại rạp với 63,9 tỉ đồng.

ĐPCC

Trở ngại ở đâu ?

Phim độc lập trước nay thường bị "gắn mác" là khó hút khán giả bởi chú trọng đến sáng tạo nghệ thuật của đạo diễn, nội dung không chiều theo thị hiếu số đông. Bên cạnh đó, phim độc lập Việt kinh phí ít nên không có cơ hội quảng bá rộng rãi đến công chúng, ê kíp làm phim đều còn trẻ, không mấy tên tuổi nên các nhà tài trợ, nhà sản xuất, nhà phát hành không dám đầu tư vì lo ngại rủi ro. Có thể thấy, các phim độc lập phát hành được ở rạp đều nhờ vào tiếng vang, những giải thưởng sau các LHP quốc tế; còn nhiều phim khác chỉ chiếu trên mạng.

Chính vì đề cao cá tính riêng nên các phim độc lập gặp khó khăn trong việc tiếp cận số đông khán giả đại chúng xem phim từ ý tưởng, lối kể, đến cách quay, hình thức diễn đạt... Như Bên trong vỏ kén vàng, dù không phủ nhận chất nghệ thuật đặc sắc từ bộ phim, nhưng rõ ràng cũng rất "kén" khán giả khi có thời lượng 3 tiếng đồng hồ với nhịp phim chậm rãi, những khung hình tưởng chừng bất động, câu chuyện mang nhiều yếu tố tôn giáo, lời thoại có tính chất ý niệm cần ngấm thật sâu mới hiểu, âm nhạc sử dụng rất hạn chế, kết thúc mở… Tuy nhiên, như nhà sản xuất - diễn viên Hồng Ánh cho biết: "Thị trường điện ảnh muốn phát triển cần sự đa dạng của nhiều dòng phim khác nhau. Điện ảnh ngoài việc phục vụ nhu cầu giải trí của số đông thì còn nói lên tiếng nói của thời cuộc, những chiêm nghiệm, thể hiện sáng tạo mang tính tiên phong, thể nghiệm; và dòng phim độc lập đáp ứng được điều đó".

Những khó khăn của dòng phim độc lập Việt chưa có "nút gỡ" khi hiện Quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh chưa được xúc tiến theo luật Điện ảnh 2022. Dù luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2023, nhưng khả năng đi vào hiện thực của quỹ vẫn rất khó nếu không có hướng dẫn về nguồn thu, cách vận hành, sự minh bạch, đồng thời việc điều hành quỹ phải có tư duy đổi mới sao cho hiệu quả, giúp ích các tài năng trẻ, các bộ phim hay, có đóng góp tích cực vào "tiếng nói điện ảnh" của VN trên trường quốc tế. Hiện tại, các phim độc lập Việt đều đi tìm nguồn kinh phí, vốn hỗ trợ từ các quỹ nước ngoài hoặc hiếm hoi là các quỹ từ cộng đồng điện ảnh độc lập của VN. Ngay như Bên trong vỏ kén vàng, kinh phí làm phim cũng do Ủy ban Điện ảnh Singapore, hãng Purin Pictures, Normandie Images và Hubert Bals Script & Development Scheme tài trợ.

Để phim độc lập Việt có thể phát triển, có được chỗ đứng trong thị trường, đạo diễn Marcus Mạnh Cường Vũ chia sẻ: "Đây là câu hỏi rất lớn của các nhà làm phim, của thị trường điện ảnh, cũng như các nhà quản lý ở VN. Hiện tại, khi một bộ phim được hoàn thành, bất kể là phim độc lập hay phim thương mại, khi ra rạp đều phải cạnh tranh với nhau, mà không có bất kỳ sự bảo hộ nào. Vai trò của nhà quản lý phải hiểu cần có sự tồn tại song song của dòng phim nghệ thuật, phim độc lập, bên cạnh phim mang tính thương mại cao, để xây dựng văn hóa, tri thức, cũng như gu thưởng thức nghệ thuật của khán giả. Mong rằng trong tương lai gần, sẽ có những chính sách để có được cơ hội cho nhiều tiếng nói khác nhau trong điện ảnh, chứ không chỉ tập trung vào mục đích thương mại".