Tại Trường THCS Trần Văn Đang (P.Tân Hòa), giáo viên thu tiền phạt khi học sinh vi phạm quy định. Giáo viên (GV) còn yêu cầu học sinh (HS) phải ngủ trước 21 giờ, dậy lúc 5 giờ và giao lớp trưởng điểm danh qua nhóm tin nhắn hằng ngày. Trong khi đó tại Trường tiểu học Nguyễn Trung Ngạn (P.Bình Đông), GV phản ánh hiệu trưởng yêu cầu họ phải có mặt "đúng giờ tuyệt đối" kể cả khi trống tiết với mức xử lý là hạ thi đua nếu trễ 3 lần trong quý, khiến ảnh hưởng đến thu nhập tăng thêm của GV theo Nghị quyết 27/2025/NQ-HĐND của HĐND TP.HCM.
Hành vi của GV Trường THCS Trần Văn Đang vi phạm khoản 1 điều 22 luật Giáo dục 2019 về việc xúc phạm nhân phẩm, danh dự người học. Việc phạt tiền biến hình thức kỷ luật thành cơ chế đóng góp bắt buộc sẽ tạo áp lực tâm lý và vi phạm nhân phẩm HS. Quan trọng hơn, luật Nhà giáo 2025 có hiệu lực từ 1.1.2026 điểm d khoản 2 điều 11 quy định nhà giáo không được ép buộc người học nộp tiền hoặc hiện vật ngoài quy định của pháp luật. Việc áp đặt quy định sinh hoạt cá nhân còn đi ngược với điều 7 luật Giáo dục 2019 về phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học.
Sự việc tại Trường tiểu học Nguyễn Trung Ngạn thì đặt ra câu hỏi về ranh giới quyền quản lý của hiệu trưởng. Hiệu trưởng cho rằng yêu cầu nhằm đảm bảo GV chăm sóc, quản lý HS trong mọi thời điểm, kể cả giờ ra chơi và giúp GV hoàn thành công việc tại trường. Tuy nhiên, điều 105 bộ luật Lao động 2019 quy định thời giờ làm việc bình thường không quá 8 giờ trong 1 ngày và không quá 48 giờ trong 1 tuần. Đối với GV tiểu học, theo khoản 1 điều 5 Thông tư 05/2025/TT-BGDĐT, thời gian làm việc hằng năm là 42 tuần với 37 tuần giảng dạy bao gồm 35 tuần thực dạy và 2 tuần dự phòng. Pháp luật không quy định GV phải có mặt tại trường trong mọi giờ hành chính mà chỉ yêu cầu hoàn thành định mức công việc. Còn nếu coi đây là thỏa thuận nội bộ hoặc một cách tổ chức công việc trong tập thể thì vẫn có thể chấp nhận được với điều kiện không biến việc "có mặt đủ giờ" thành mục tiêu tự thân mà phải gắn với nhiệm vụ cụ thể.
Thứ hai, việc yêu cầu GV phải xin phép mỗi khi ra khỏi cổng trường kể cả để photocopy tài liệu cho HS là biểu hiện của quản lý vi mô mang tính không tin tưởng, tạo ra cảm giác GV bị kiểm soát chặt chẽ, vi phạm tính tự chủ nghề nghiệp. Khoản 4 điều 70 luật Giáo dục 2019 quy định GV có quyền được tôn trọng, bảo vệ nhân phẩm, danh dự, thân thể nhưng cách quản lý nói trên khiến GV cảm thấy bị tổn thương nhân phẩm nghề nghiệp. Khoản 2 điều 16 luật Nhà giáo 2025 xác định thời gian làm việc là thời gian thực hiện hoạt động nghề nghiệp. Từ đó có cơ sở để nhìn nhận thời gian làm việc nên được thiết kế bám theo nhiệm vụ nghề nghiệp thay vì máy móc đồng nhất với giờ hành chính.
Thứ ba, việc gắn kỷ luật "đúng giờ tuyệt đối" với thi đua và thu nhập tăng thêm theo Nghị quyết 27 là không phù hợp. Nghị quyết 27 nhằm mục đích thu hút và ghi nhận thành tích của đội ngũ GV chứ không phải để biến thành công cụ trừng phạt về mặt tài chính. Đáng chú ý, tại điểm a khoản 3 điều 11 luật Nhà giáo 2025 còn quy định cấm việc không thực hiện đầy đủ chế độ, chính sách đối với nhà giáo theo quy định của pháp luật.
Hai sự việc này phản ánh hai mặt của cùng một vấn đề, đó là sự mất cân bằng quyền lực trong hệ thống giáo dục. Ở sự việc thứ nhất, GV lạm dụng quyền lực đối với HS khi không có giám sát chặt chẽ từ cấp quản lý. Ở sự việc thứ hai, cấp quản lý lạm dụng quyền lực đối với GV khi áp đặt quy định không phù hợp với thực tế và pháp luật.
Quyền lực trong trường học không phải để kiểm soát và trừng phạt mà để tạo môi trường an toàn, khuyến khích sự phát triển của cả HS và GV. GV không phải là người thực thi quyền lực tùy ý đối với HS mà là người hướng dẫn và đồng hành. Hiệu trưởng không phải là người kiểm soát từng hành động của GV mà là người tạo điều kiện để GV phát huy tính chuyên nghiệp. Chỉ khi giá trị này được nội hóa, môi trường giáo dục mới thực sự lành mạnh và phát triển bền vững.
Bình luận (0)