Song ngữ không phải là 'tây hóa', giỏi tiếng Anh không có nghĩa 'quên' tiếng Việt

Ngôn ngữ tiếng mẹ đẻ là sợi dây kết nối văn hóa, nguồn cội

Câu chuyện đại ý rằng trong một lần ở Úc, chị và người thân có bắt Uber (một ứng dụng đặt xe tương tự như Grab) để di chuyển. Lên xe thì thấy tài xế là một Việt kiều, dọc đường tài xế, hành khách trò chuyện vui vẻ. Cuộc trò chuyện không phải bằng tiếng Anh, mà bằng tiếng Việt. Nhưng cứ thấy tài xế chạy lòng vòng mãi, chị Hằng hỏi có phải anh không biết đường không. Lúc này thì tài xế nói thật "tôi thấy anh chị đúng là người Việt 100% nên vui quá, tôi cố ý đi lòng vòng để có thêm thời gian nói chuyện với anh chị".

Thạc sĩ Hằng cho biết người đàn ông tài xế trong câu chuyện trên tâm sự thêm về nỗi buồn của anh - một người mà khi ở Úc thì anh không được coi là người Úc hẳn, còn khi về quê thì mọi người cũng thấy anh không phải là người Việt Nam hoàn toàn. Cảm giác ấy cứ bồng bềnh. Khi ở Việt Nam thì anh nhớ Úc, còn khi ở Úc anh lại nhớ Việt Nam. "Tôi thấy mình như không có quê vậy", người tài xế nói.

ảnh: Thúy Hằng

Thạc sĩ Hằng, nhà sáng lập và phát triển chương trình M-English học tiếng Anh thông qua kể chuyện và âm nhạc sáng tạo, kết lại tham luận "Kiến tạo môi trường tiếng Anh trong trường mầm non - các cách tiếp cận hiệu quả" tại hội thảo diễn ra tuần qua bằng thông điệp "Ngôn ngữ tiếng mẹ đẻ là sợi dây kết nối văn hóa, kết nối nguồn cội. Học tập song ngữ, tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai trong trường học để mỗi trẻ em trở thành công dân toàn cầu hóa, các con có thể bay ra ngoài thế giới nhưng giữ tiếng Việt, bảo tồn tiếng Việt là giữ sợi dây để níu giữ con cùng với quê hương, để các con không quên nguồn cội".

Chỉ dùng tiếng Anh mà quên tiếng Việt, cẩn thận phải trả giá đắt

Chúng tôi đã nghe nhiều câu chuyện về nỗi khổ tâm của nhiều phụ huynh, khi con chỉ thích dùng tiếng Anh, không dùng tiếng Việt. Mỗi khi về quê với ông bà, chú bác, các con cũng xa lạ với cả những món ăn Việt, phong tục, truyền thống người Việt.

Là người có hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực đào tạo giáo viên, phát triển, quản lý chương trình giáo dục mầm non, phổ thông song ngữ và quốc tế, tiến sĩ giáo dục học Nguyễn Thị Thu Huyền từng chia sẻ với người viết nhiều câu chuyện đáng buồn khi nhiều học sinh người Việt "quên" tiếng Việt ngay khi vẫn ở Việt Nam. Các con được học trường quốc tế (đơn ngữ tiếng Anh) từ nhỏ, và về nhà đến giao tiếp với người thân, ông bà cha mẹ cũng khó nói tiếng Việt trôi chảy.

Tiến sĩ Huyền từng đưa ra lời khuyên cho một cặp vợ chồng khi con lớn của anh chị học trung học ở Việt Nam nhưng "quên" tiếng Việt. Họ nhận ra mình đã sai lầm khi để con không giao tiếp tiếng Việt khi về nhà, để mặc con gần như sử dụng 100% tiếng Anh trong mọi sinh hoạt, học tập. Việc mình là người Việt nhưng không nói được tiếng Việt là điều rất đáng buồn, vì mất hẳn đi một đặc điểm quan trọng để nhận diện mình là người Việt.

Trong bối cảnh Đề án đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, việc kiến tạo trường học sử dụng tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai càng được quan tâm. Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Huyền nhấn mạnh, dù song ngữ, dù trường học sử dụng tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai thì điều bắt buộc đó là cần bảo tồn và phát huy tiếng mẹ đẻ song song với phát triển tiếng Anh. Song ngữ không phải là "tây hóa", giáo dục song ngữ sâu sắc hơn rất nhiều, trong bối cảnh hội nhập, làm sao cần giúp học sinh Việt Nam trở thành công dân toàn cầu nhưng vẫn phải bảo tồn tiếng Việt, bảo vệ bản sắc Việt Nam.

ảnh: Thúy Hằng

Và việc bảo tồn tiếng Việt, bảo vệ bản sắc Việt Nam này chắc chắn không phải chỉ là nhiệm vụ của nhà trường hay xã hội. Đó là câu chuyện từ trong chính mỗi gia đình. Các con phải được cha mẹ, ông bà giáo dục và khuyến khích việc các con giữ gìn bản sắc tiếng Việt trong khi vẫn phát triển tiếng Anh, chứ không phải thấy con "nói tiếng Anh như người bản xứ" thì tự hào quá và cho rằng "không cần dùng tiếng Việt cũng không sao".

Chị Hà Đặng Như Quỳnh, Giám đốc học thuật DOL English, nghiên cứu sinh tại ĐH Reading, Vương quốc Anh, từng chia sẻ với người viết, "ngôn ngữ là thực thể sống nên không dùng sẽ dẫn đến mất đi, ngay cả là người Việt, sinh ra ở Việt Nam nhưng chỉ giao tiếp bằng tiếng Anh thì dần dần vẫn mất đi tiếng Việt".

Cũng theo chị Quỳnh, tiếng Anh chỉ là công cụ, không phải đích đến, trừ khi bạn muốn theo chuyên ngành giảng dạy và nghiên cứu về tiếng Anh. Đúng là có tiếng Anh sẽ hỗ trợ nhiều trong công việc nhưng thiếu kiến thức chuyên ngành thì cũng không thể thành công. Ngoài ra nếu làm việc trong môi trường Việt Nam mà không giỏi tiếng Việt thì bất lợi nhiều hơn lợi ích. "Ngay cả người nước ngoài tới Việt Nam cũng muốn học tiếng Việt để hòa nhập, thì tại sao người Việt lại tự lấy đi khả năng nói tiếng Việt của con em mình?".