Mỹ từng cảnh báo về an toàn tại phòng thí nghiệm Vũ Hán nghiên cứu virus Corona?

Cụ thể, trong bài bình luận đăng trên tờ The Washington Post ngày 14.4, cây bút Josh Rogin viết rằng vào tháng 1.2018, Đại sứ quán Mỹ có động thái bất thường là nhiều lần điều nhà ngoại giao Mỹ chuyên về khoa học đến WIV. Viện này cũng đã ra thông cáo về những chuyến thăm cuối cùng, diễn ra vào 27.3.2018. Phái đoàn do tổng lãnh sự Mỹ ở Vũ Hán (thủ phủ tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc) Jamison Fouss dẫn đầu cùng với ông Rick Switzer, cố vấn về khoa học và môi trường của Đại sứ quán Mỹ. Tuy nhiên, WIV hồi tuần rồi đã xóa thông cáo về chuyến thăm trên website của viện.

Điều giới chức Mỹ phát hiện trong các chuyến thăm đã khiến họ quan ngại đến mức phải gửi về Washington 2 điện tín ngoại giao được liệt vào dạng nhạy cảm nhưng không phải bí mật. Hai điện tín cảnh báo về an toàn và khả năng quản lý yếu tại WIV và đề nghị chú ý và hỗ trợ thêm.

Điện tín thứ nhất mà ông Rogin có được còn cảnh báo công tác nghiên cứu về virus Corona từ dơi và khả năng lây sang người tiềm tàng của virus này có nguy cơ gây ra một đại dịch mới giống SARS (Hội chứng hô hấp cấp tính nặng). “Trong những lần tương tác với các nhà khoa học tại phòng thí nghiệm WIV, họ lưu ý phòng thí nghiệm thiếu trầm trọng nhân viên kỹ thuật được đào tạo một cách hợp lý và những nhà điều tra cần thiết để vận hành an toàn phòng thí nghiệm như thế này”, bức điện tín ngày 19.12.2018 có đoạn. WIV vận hành Phòng thí nghiệm An toàn Sinh học Quốc gia Vũ Hán vốn là siêu phòng thí nghiệm an toàn sinh học cấp độ 4, chuyên nghiên cứu các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Các nhà nghiên cứu tại WIV đã nhận sự hỗ trợ từ Phòng thí nghiệm quốc gia Galveston thuộc trung tâm khoa học y tế của Đại học Texas và nhiều tổ chức khác của Mỹ, nhưng phía Trung Quốc muốn hỗ trợ thêm. Bức điện tín cũng đề nghị Mỹ tăng cường hỗ trợ WIV, chủ yếu vì cuộc nghiên cứu của viện này về virus Corona từ dơi quan trọng nhưng nguy hiểm. Bức điện tín cũng lưu ý khi đến WIV, các nhà ngoại giao Mỹ đã gặp bà Shi Zhengli, người đứng đầu dự án và công bố nhiều nghiên cứu liên quan đến virus Corona từ dơi. Hồi tháng 11.2017, ngay trước chuyến thăm WIV của các quan chức Mỹ, nhóm của bà Shi đã công bố một nghiên cứu cho thấy loài dơi họ bắt từ một hang động ở tỉnh Vân Nam rất có khả năng giống với loài dơi mang virus Corona gây ra dịch SARS hồi năm 2003.

Cuộc nghiên cứu virus Corona từ dơi tại WIV nhằm ngăn chặn dịch mới như SARS xảy ra bằng cách đoán trước nó có thể xuất hiện như thế nào. Tuy nhiên, vào năm 2015, nhiều nhà khoa học khác nghi ngờ rằng liệu nhóm nghiên cứu của bà Shi có phải đang mạo hiểm một cách không cần thiết hay không. Trước đó vào tháng 10.2014, chính phủ Mỹ đã dừng tài trợ bất kỳ dự án nào làm cho virus trở nên nguy hiểm hơn.

Cho đến nay không có bằng chứng cho thấy virus Corona chủng mới (SARS-CoV-2) gây ra bệnh Covid-19 hiện nay là do con người tạo ra và nhiều nhà khoa học đồng ý rằng nó đến từ động vật. Tuy nhiên, điều đó không thể loại trừ khả năng virus Corona không xuất phát từ phòng thí nghiệm nói trên, theo nhà khoa học Xiao Qiang thuộc Đại học California tại Berkeley. “Các bức điện tín cho chúng ta hay từ lâu có quan ngại rằng nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng có khả năng đến từ nghiên cứu của phòng thí nghiệm đó nếu nó không được tiến hành và bảo vệ một cách đầy đủ”, ông Xiao Qiang phân tích.

Nhiều nguồn thạo tin cho hay hai bức điện tín nhằm gióng lên hồi chuông báo động về những quan ngại an toàn tại WIV, đặc biệt liên quan đến công tác nghiên cứu về virus Corona từ dơi. Giới chức Đại sứ quán Mỹ khi đó đã kêu gọi Washington chú ý và hỗ trợ WIV nhiều hơn, theo cây bút Rogin. Tuy nhiên, chính phủ Mỹ không có cung cấp thêm bất kỳ sự hỗ trợ nào cho WIV theo yêu cầu trong bức điện tín.

Trong hai tháng qua, hai bức điện tín nói trên bắt đầu lan truyền lần nữa trong chính quyền Tổng thống Donald Trump khi các quan chức tranh luận liệu phòng thí nghiệm của WIV có phải là nguồn gốc của virus gây ra đại dịch Covid-19 hay không, theo ông Rogin. Trong chính quyền Tổng thống Trump, nhiều quan chức an ninh quốc gia từ lâu nghi ngờ WIV hoặc phòng thí nghiệm thuộc Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Vũ Hán là nguồn gây ra Covid-19.

Theo tờ The New York Times, cộng đồng tình báo không có bằng chứng xác nhận giả thuyết trên. Trong khi đó, một quan chức Mỹ cấp cao nhận định với ông Rogin rằng hai bức điện tín củng cố giả thuyết rằng đại dịch Covid-19 là do sự cố từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán.

Bà Shi và nhiều nhà nghiên cứu khác tại WIV bác bỏ viện này là nơi xuất phát của virus Corona gây bệnh Covid-19. Ngày 15.2, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã lên tiếng kêu gọi xem xét lại luật về việc điều trị và phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm, luật bảo vệ động vật hoang dã, đồng thời nhấn mạnh cần tăng tốc ban hành luật về an ninh sinh học, theo Tân Hoa xã.