Thủy lợi ngàn tỉ đầy nước, ruộng vẫn khát

Ruộng khát dưới chân đập ngàn tỉ

Dự án thủy lợi Ia Mơ được khởi công năm 2005 với tổng vốn đầu tư hơn 3.000 tỉ đồng, do Bộ NN-PTNT (nay là Bộ NN-MT) làm chủ đầu tư. Đây là một trong những công trình thủy lợi trọng điểm của Tây nguyên, kỳ vọng cung cấp nước tưới cho hơn 14.000 ha đất canh tác thuộc hai tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk, đồng thời cấp nước sinh hoạt cho 50.000 dân, giảm lũ hạ du, phát điện, phát triển giao thông và nuôi trồng thủy sản... Trong đó, hồ Ia Mơ tưới cho 8.500 ha ở Gia Lai, 4.000 ha ở Đắk Lắk; hồ Plei Pai tưới cho 877 ha và đập dâng Ia Lốp tưới gần 1.000 ha.

ẢNH: TRẦN HIẾU

Đến nay, các hạng mục chính như hồ Ia Mơ, hồ Plei Pai, đập Ia Lốp và hơn 35 km kênh chính đã hoàn thành. Nguồn nước đã chảy về 7.200 ha đất canh tác, chủ yếu ở H.Ea Súp cũ (thuộc tỉnh Đắk Lắk). Tuy nhiên, tại xã Ia Mơ, nơi nằm ngay dưới chân đập, chỉ có 1.325 ha trong tổng số 5.275 ha đất nông nghiệp tiếp cận được nguồn nước. Nhiều cánh đồng chỉ trồng được một vụ lúa năng suất thấp, còn hàng trăm héc ta đất màu vẫn bỏ hoang vì chưa có kênh dẫn nước.

Theo UBND xã Ia Mơ, toàn xã có hơn 3.000 người đồng bào dân tộc thiểu số, diện tích tự nhiên hơn 43.000 ha, nhưng chỉ 260 ha canh tác được hai vụ lúa mỗi năm. Phần lớn diện tích còn lại vẫn "chưa thấy nước mặt kênh".

Vướng đất rừng, vùng tưới vẫn "treo"

Nguyên nhân chính khiến vùng tưới Ia Mơ chưa hoàn thiện là hơn 4.700 ha đất rừng tự nhiên nằm trong vùng quy hoạch. Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất kéo dài, thủ tục phức tạp khiến công trình chưa thể phát huy tối đa công suất.

Cuối tháng 3.2025, HĐND tỉnh Gia Lai đã thông qua nghị quyết cho phép chuyển đổi 4,57 ha đất rừng sang đất chuyên dùng để xây dựng hệ thống kênh nhánh. Dự kiến cuối năm 2025 hoặc đầu năm 2026, tỉnh sẽ khởi công hệ thống kênh nhánh dài hơn 30 km, tổng vốn đầu tư hơn 209 tỉ đồng, hoàn thành trong năm 2026.

ẢNH: TRẦN HIẾU

"Chúng tôi đã cơ bản hoàn tất công tác giải phóng mặt bằng để bàn giao cho đơn vị thi công. Địa phương đang tuyên truyền người dân không mua bán, sang nhượng, giữ đất canh tác để phát huy tối đa tính năng của hồ thủy lợi. Nếu có thêm hệ thống kênh nhánh, đưa nước về tận chân ruộng thì chắc chắn vùng này còn phát triển nhanh và mạnh hơn nữa", ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó chủ tịch UBND xã Ia Mơ, cho biết.

Khi kênh nhánh hoàn thành, hơn 2.100 ha đất nông nghiệp xã Ia Mơ sẽ được tưới ổn định. Tổng diện tích tưới của toàn dự án sẽ đạt 9.200 ha, tiến gần hơn mục tiêu 14.000 ha như thiết kế ban đầu. Với người dân nơi đây, đó là niềm hy vọng có thể canh tác 2 - 3 vụ lúa mỗi năm.