Tri thức quốc gia kiến tạo hạnh phúc trong kỷ nguyên vươn mình

Tương lai của Việt Nam - kỷ nguyên vươn mình chỉ có được khi tri thức được nuôi dưỡng, trao truyền và lan tỏa trong từng cá nhân, từng doanh nghiệp, từng cộng đồng và trong cả xã hội và dân tộc.

Ảnh: ICISE

Năm 2018, tôi được sang Israel học tập khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. Sau hai tuần học tập, tôi cảm nhận được đất nước Israel chính là hiện thân sống động của tri thức kiến tạo thịnh vượng. Tri thức là đầu vào kiến tạo nên khoa học và công nghệ - hai động lực chính của một quốc gia tiên tiến.

Tại Israel, tri thức không chỉ nằm trong thư viện hay phòng thí nghiệm, mà được áp dụng trong mọi lĩnh vực, mọi ngành nghề, mọi tổ chức. Tri thức của quốc gia Israel nằm trong những bàn tay làm nông, trong tư duy của người kỹ sư, trong sự tò mò sáng tạo của một em nhỏ, nằm trong tất cả mọi cá nhân mang dòng máu Israel.

Quốc gia Israel thấu hiểu từ hàng ngàn năm khi họ sống nhờ khắp thế giới một triết lý sống còn của dân tộc "Tri thức không được kết nối, lưu giữ, phát triển, sáng tạo và nâng cấp theo thế hệ thì ước mơ lập quốc sẽ không bao giờ thành hiện thực".

Năm 2025 đánh dấu một bước chuyển mình của dân tộc Việt Nam khi đất nước xác định khoa học - công nghệ là động lực chính cho kỷ nguyên vươn mình. Bài học Israel là nguồn cảm hứng có một chiến lược quốc gia bài bản quản trị tri thức. Tri thức của hàng triệu người Việt Nam trong nước và trên toàn thế giới cần được xác định, lưu giữ, nhân rộng, phát triển, chia sẻ và kiến tạo ra những giá trị trong cuộc sống và hơn thế nữa những tri thức do con người, dân tộc Việt Nam sở hữu. Muốn làm được, đòi hỏi một hệ thống quản trị tri thức quốc gia, được xây dựng từ các trụ cột nền tảng.

Trụ cột thứ nhất là xây dựng hạ tầng thu nhận, lưu trữ và chia sẻ tri thức - từ cơ sở dữ liệu khoa học, nền tảng số, đến các trung tâm dữ liệu quốc gia, bảo đảm mọi tri thức quý giá không bị thất lạc và có thể được sử dụng hiệu quả.

Vai trò của trụ cột thứ nhất này rất quan trọng để gìn giữ tri thức của các chuyên gia đã cao tuổi, đặc biệt trong những lĩnh vực riêng như văn hóa - nghệ thuật của dân tộc Việt Nam. Thứ hai, hạ tầng này đóng vai trò tiếp nhận tri thức của toàn bộ kiều bào Việt Nam trên thế giới trong mọi ngành nghề, đặc biệt lĩnh vực khoa học kỹ thuật như chip bán dẫn, AI (trí tuệ nhân tạo), chuyển đổi số những lĩnh vực mũi nhọn Việt Nam cần.

ẢNH: KHƯƠNG NHA

Trụ cột thứ hai chính là triết lý nhân rộng tri thức mà trụ cột một đã lưu giữ thông qua các chương trình đào tạo trong mọi cấp độ. Từ giảng đường đại học đến trường nghề, từ các lớp STEM tại bậc THPT đến mạng lưới nghiên cứu thực nghiệm trong doanh nghiệp. Mỗi nhà khoa học sở hữu tri thức họ đóng góp cần được tạo điều kiện để nhân rộng gieo tri thức cho quốc gia Việt Nam.

Một ví dụ sinh động của trụ cột này chính là Trung tâm quốc tế khoa học và giáo dục liên ngành (ICISE) tại Quy Nhơn (tỉnh Gia Lai), nơi mà hai nhà bác học GS Trần Thanh Vân và vợ ông - GS Lê Kim Ngọc, tâm huyết kiến tạo là cầu nối lan tỏa chia sẻ và phổ cập tri thức thế giới từ những nhà khoa học đạt giải Nobel tới toàn thể cộng đồng khoa học Việt Nam.

Trụ cột thứ ba hướng tới đưa tri thức vào doanh nghiệp và tổ chức - nơi tri thức được chuyển đổi trong vận hành kinh doanh tạo ra những sản phẩm/dịch vụ có giá trị cao trên thị trường quốc tế. Trụ cột này chính là động lực quan trọng giúp giấc mơ kỷ nguyên vươn mình trở thành hiện thực. Một ví dụ thành công của trụ cột này chính là Tập đoàn CT Group đã thành công lần đầu tiên ra mắt bản thiết kế chip ADC do kỹ sư Việt thiết kế trong tháng 7.2025. Việt Nam rất cần những thành công như vậy - nơi tri thức được kết tinh tạo ra giá trị cho dân tộc.

Trụ cột thứ tư để kiến tạo tri thức mới có bản quyền của Việt Nam có thể là cá nhân, tổ chức hay Chính phủ thông qua nghiên cứu, phát minh, sáng chế và bản quyền tri thức. Một bài học thành công là tên lửa VCM-B hiện đại do Viettel nghiên cứu và sản xuất sẽ ra mắt trong đại lễ Quốc khánh năm 2025.

Trụ cột thứ tư này chỉ có thể mạnh khi Việt Nam xây dựng và phát triển đúng, đủ ba trụ cột nói trên. Việt Nam cần vươn lên vị thế quốc gia sáng tạo tri thức, không chỉ học theo mà dẫn đầu. Các sản phẩm công nghệ xuất khẩu này sẽ là động lực dẫn dắt nhiều doanh nghiệp tổ chức trong trụ cột ba để tạo ra hệ sinh thái khoa học - công nghệ thành công cho Việt Nam trong thời gian tới.

Để thành công trong thời đại công nghệ, Việt Nam cần biết gìn giữ và tôn vinh kho tàng tri thức cha ông - những giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần dân tộc bền vững. Đồng thời phải tích lũy, ứng dụng tri thức tiên tiến của thế giới để làm giàu cho hiện tại; và quan trọng hơn, kiến tạo những tri thức bản quyền của Việt Nam trong các ngành khoa học, công nghệ. Một quốc gia biết xây dựng AI dựa trên nền tảng tri thức quá khứ, hiện tại và hướng tới sáng tạo sẽ không chỉ khẳng định vị thế mà còn đóng góp cho kho tàng tri thức nhân loại.

Một Việt Nam hạnh phúc là một Việt Nam biết trân trọng và sử dụng hiệu quả tri thức của mình, từ những bài học lịch sử đến những ý tưởng đổi mới. Đó là nơi mỗi người Việt, dù trong nước hay hải ngoại, đều được khuyến khích đóng góp, tạo nên một cộng đồng tri thức đoàn kết, sáng tạo.

Với nền tảng ấy, Việt Nam không chỉ vươn mình trong kỷ nguyên AI mà còn trở thành quốc gia điển hình truyền cảm hứng thông qua hành động, tạo kết quả cùng thế giới xây dựng một tương lai thịnh vượng, bền vững và đầy ý nghĩa.