Vụ gián điệp kinh điển thời Chiến tranh lạnh

Cơ quan An ninh Anh (MI5) hồi tuần rồi đã giải mật thêm các tài liệu cho thấy điệp viên Konon Molody, thuộc Ủy ban An ninh quốc gia Liên Xô (KGB), giả danh doanh nhân Canada Gordon Lonsdale, là người đứng đầu Mạng lưới gián điệp Portland ở Anh. Do sử dụng tên giả nên ông Molody (1922 - 1970) không được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao và lãnh án 25 tù giam về tội gián điệp hồi năm 1961, theo AFP.

Hồ sơ MI5 do Cơ quan Lưu trữ Anh công bố cho thấy trong các cuộc thẩm vấn tại nhà tù, ông Molody đề xuất cung cấp thông tin, thậm chí trở thành gián điệp hai mang để được thả. “Molody còn đưa ra ý tưởng trao đổi ông ta với điệp viên Anh bị Liên Xô bắt giữ”, theo ghi chú của MI5 năm 1961.

Ban đầu MI5 bác bỏ đề xuất này, tuy nhiên trong vụ trao đổi gián điệp thời Chiến tranh lạnh, London hồi năm 1962 đã trả tự do cho ông Molody để Moscow thả điệp viên Anh Greville Wynne. Sau đó, MI5 phát hiện Molody đã không khai hết toàn bộ câu chuyện với đặc vụ MI5 Charles Elwell trong các cuộc thẩm vấn. Chính ông Elwell đã có công rất lớn trong cuộc điều tra để bắt được Molody, theo AFP dẫn lời Giáo sư Christopher Andrew, nhà sử học thuộc cơ quan tình báo Anh.

Theo ghi chép của MI5, đặc vụ Elwell đã tiếp cận, thiết lập mối quan hệ khá thân thiết với Molody. Tại buổi thẩm vấn trong nhà tù, cả hai chia sẻ với nhau những túi cherry hoặc dâu và Molody trần tình rằng ông ngày càng thất vọng, thậm chí “vỡ mộng” khi dấn thân sâu vào hoạt động tình báo của KGB.

Tuy nhiên, Molody không tiết lộ hết tất cả hoạt động của mạng lưới gián điệp với đặc vụ Elwell, che đậy việc ông ta phối hợp hoạt động với Melita Norwood, một gián điệp do Liên Xô chiêu mộ hồi năm 1937 và cài cắm ở Anh. Norwood là công chức người Anh và được xem là nữ gián điệp quan trọng, phục vụ lâu dài nhất trong lịch sử KGB, theo tờ The Telegraph. Bà đã thu thập, chuyển nhiều tài liệu mật sang Moscow được cho là giúp Liên Xô đẩy mạnh tiến độ phát triển bom nguyên tử.

Danh tính của nữ điệp viên này bị che giấu trong nhiều thập niên mãi đến khi chuyên viên lưu trữ văn thư KGB Vasili Mitrokhin đào tẩu sang Anh năm 1992, mang theo nhiều tài liệu về bà Norwood. Dù vậy, chính phủ Anh quyết định không truy tố và bà Norwood qua đời hồi năm 2005.

So với hồ sơ giải mật trước đây, tài liệu mới công bố của MI5 thể hiện thêm tình tiết về việc gián điệp Molody chiêu mộ và cấu kết với nhân viên trong căn cứ hải quân Anh ở đảo Portland.

Cụ thể, cảnh sát đã nhận được tin báo từ nhân viên của căn cứ Portland cho rằng thư ký hành chính Harry Houghton “có hoạt động khả nghi”. Các điều tra viên vào cuộc và phát hiện ông Houghton cấu kết với người tình là nữ thư ký Ethel Gee để chuyển bản sao các tài liệu mật về tàu ngầm hạt nhân đầu tiên của Anh HMS Dreadnought cho Molody. “Gián điệp Molody mô tả Houghton là một kẻ ngu xuẩn thiểu năng vì không biết cách dùng máy ảnh do ông ta cung cấp để chụp tài liệu mật”, đặc vụ Elwell viết trong báo cáo.

Ngoài hai thư ký kể trên, đường dây gián điệp còn có sự tham gia của cặp vợ chồng người Mỹ Morris Cohen và Leontina, giả danh nhà buôn sách, đồ cổ với tên lần lượt là Peter Kroger và Helen. Hai người này giúp mạng lưới KGB thực hiện mọi thông tin liên lạc với Moscow trong một căn nhà ở phía đông bắc thủ đô London. Ông Cohen và vợ xộ khám năm 1961 và 8 năm sau đó được đưa đến Moscow, được ca ngợi là “anh hùng” sau một cuộc trao đổi gián điệp, theo tờ The New York Times. Hồ sơ MI5 mô tả ông Morris là “kẻ hay lên mặt dạy đời”, còn bà Leontina hành xử như “kẻ cuồng tín điên rồ”.