Xích lại gần Nga, Trung Quốc sẽ được lợi gì ở Bắc Cực?

Tàu phá băng Tuyết Long 2 của Trung Quốc chuyên hoạt động tại các vùng địa cực

ảnh chụp màn hình TJF

Tờ South China Morning Post ngày 2.10 dẫn báo cáo của tổ chức Rand Corporation (Mỹ) cho rằng ảnh hưởng và sự tiếp cận của Trung Quốc tại Bắc Cực sẽ gia tăng trong thập niên tới, nếu Bắc Kinh vun đắp cho mối quan hệ gần gũi hơn với Moscow.

Tuy nhiên, mối quan hệ gần gũi hơn sẽ tạo ra những hậu quả khó lường ở Bắc Cực, theo báo cáo. Việc hợp tác giữa Trung Quốc và Nga đã được củng cố trong thập niên qua, khi 2 nước ký kết một số thỏa thuận thương mại và hàng hải dọc tuyến đường biển phía bắc (NSR).

NSR là tuyến đường biển giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương, từ Murmansk ở biển Barents, dọc theo bờ biển phía bắc Nga đi qua Siberia, qua eo biển Bering và dọc vùng viễn đông Nga.

Tham vọng lớn

Trung Quốc không phải là nước ở vùng Bắc Cực, nhưng là bên quan sát cùng 12 nước khác trong Hội đồng Bắc Cực. Mối quan tâm của Trung Quốc đối với Bắc Cực đã gia tăng trong khi băng tan mở ra những tuyến hàng hải mới.

Vào năm 2017, hai nước đã ủng hộ việc cùng phát triển “Con đường Tơ lụa địa cực”. Tuyến đường này được Trung Quốc đề xướng vào năm 2018, liên quan việc tạo ra những tuyến vận chuyển kết nối Đông Á, châu Âu và Bắc Mỹ đi qua Vòng bắc cực, liên quan nỗ lực về khoa học, môi trường và khai thác tài nguyên.

“Từ góc độ của Trung Quốc, có những lợi ích rõ ràng khi hợp tác với Nga trong những lĩnh vực này”, theo báo cáo.

Theo đó, vận tải đường biển chiếm hơn 90% vận tải thương mại quốc tế của Trung Quốc và việc mở các tuyến ở Bắc Cực sẽ giảm chi phí vận tải hàng hải cũng như nguy cơ so với những tuyến vận tải khác. Ngoài ra, nó còn giúp giảm thiếu hụt năng lượng và giúp Trung Quốc trở thành trung tâm vận tải năng lượng Bắc Cực ra thế giới.

Hồi tháng 8, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cho rằng Trung Quốc đang quan tâm hơn đến Bắc Cực, và Nga tăng cường hoạt động tại khu vực giàu tài nguyên này bằng cách “mở lại các căn cứ thời Liên Xô”, đóng quân và thử nghiệm những vũ khí hiện đại.

Mối quan hệ Nga – Trung được theo dõi sát sao, sau khi Bắc Kinh vào tháng 2 tuyên bố rằng mối quan hệ hữu nghị với Nga “không có giới hạn”.

Theo báo cáo của Rand Corporation, cho dù sự ảnh hưởng của Trung Quốc ở Bắc Cực có thể gia tăng ra sao, sự hiện diện của nước này trong khu vực sẽ không có giới hạn,.

Báo cáo cho rằng những sự đầu tư và hiện diện của Trung Quốc ở khu vực Bắc Cực phía trên Bắc Mỹ vẫn còn khá hạn chế. Tuy nhiên, khu vực này có những yếu tố khiến việc đầu tư của Trung Quốc vào hạ tầng tránh được những hậu quả tiêu cực như từng gặp phải tại những khu vực khác.

Hai viễn cảnh của Nga

Việc cải thiện mối quan hệ với Nga có thể là yếu tố lớn trong việc định hình những hoạt động, hiện diện của Trung Quốc ở Bắc Cực, nhất là nếu nền kinh tế Nga thụt lùi do hậu quả chiến sự ở Ukraine, lệnh cấm vận của phương Tây và thương mại giảm sút.

“Nga có thể tìm sự giúp đỡ từ Trung Quốc để hiện thực hóa những mục tiêu phát triển ở Bắc Cực, bao gồm những khoản đầu tư vào lĩnh vực khai thác năng lượng và phát triển thương mại hàng hải”, theo báo cáo.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng có khả năng Nga vẫn còn cảnh giác về sự hiện diện quân sự của Trung Quốc ở Bắc Cực.

Được mất của Trung Quốc và Nga khi bắt tay thống trị Bắc Cực

Báo cáo cho rằng có 2 trường hợp có khả năng dẫn đến sự hiện diện đó, bao gồm việc Nga suy yếu nên không còn khả năng ngăn chặn sự hiện diện của Trung Quốc, dù còn ngờ vực. Thứ hai là Nga trở nên mạnh mẽ hơn và cảm thấy có lợi từ sự hiện diện của Trung Quốc mà không còn e ngại láng giềng này.

Hoạt động tuần tra chung gần đây dường như là chỉ dấu cho viễn cảnh thứ 2. Tuần trước, một tàu tuần duyên của Mỹ tuần tra thường xuyên tại biển Bering gần Alaska đã bắt gặp các tàu chiến Trung Quốc và Nga tham gia chiến dịch quân sự chung mà giới phân tích gọi là “sự thể hiện tình đoàn kết”.