Bảo tồn giống cây quý hiếm

Ban Quản lý (BQL) rừng phòng hộ Đồng Xuân được giao quản lý và bảo vệ khoảng 22.133 ha rừng, trong đó rừng phòng hộ gần 17.940 ha, rừng sản xuất hơn 4.073 ha, đất khác khoảng 120 ha, được phân bổ trên địa bàn các xã Phú Mỡ và Xuân Lãnh (H.Đồng Xuân). Ngoài quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân còn gây trồng các loài cây quý hiếm nhằm vừa bảo tồn gien, vừa cho giá trị kinh tế và phòng hộ như giáng hương, re hương, trắc nghệ, dó gạch, lan kim tuyến, sa nhân...

Ông Trần Sơn Ca, cán bộ BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân, cho biết: “Riêng cây lan kim tuyến (lan gấm), đơn vị đã triển khai gây trồng dưới tán rừng tự nhiên tại xã Phú Mỡ từ năm 2019 đến nay. Lan gấm là một loại địa lan với khoảng 35 chi và khoảng hơn 450 loài. Loại địa lan này sinh sống trên các triền núi đá, dọc theo khe suối, dưới các tán cây to ở độ cao 500 - 1.600 m. Cây ưa độ ẩm cao và ưa bóng râm, kỵ ánh sáng, cây cao khoảng 10 - 20 cm”.

Ở Việt Nam hiện nay thống kê được hơn 15 loài, trong đó có 2 loài lan gấm ngọc vân bạc (Anoectochilus formosanus Hayata) và lan gấm ngọc vân hồng (Anoectochilus roxburghii) sinh sống dọc theo dãy Hoàng Liên Sơn và dãy Trường Sơn. Các vùng núi cao ở Phú Yên đều có 2 loài này mọc trong tự nhiên, phân bố ở độ cao từ 350 - 1.000 m, tuy nhiên do giá trị thu mua rất cao nên thời gian qua đã bị khai thác cạn kiệt và có nguy cơ tuyệt chủng.

Tại H.Đồng Xuân, lan gấm phân bố nhiều ở vùng rừng tự nhiên thuộc xã Phú Mỡ với độ cao từ 350 - 900 m so với mặt nước biển, nhưng hiện nay còn lại rất ít. Ông Nguyễn Trung Háo, Giám đốc BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân, cho biết: “Từ năm 2019 đến nay, BQL đã di thực cây lan gấm mọc rải rác về trồng tập trung tại khu vực Chín Bếp và suối Mun thuộc tiểu khu 73, xã Phú Mỡ với diện tích khoảng 0,5 ha. Cách trồng là phát dọn dây leo, bụi rậm, tạo khoảng đất trống phù hợp, hạn chế làm ảnh hưởng đến cây tái sinh. Việc triển khai mô hình này với mục tiêu trồng và xây dựng quy trình nhân giống cây lan gấm, để đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát triển cây lan gấm tại Phú Yên”.

Ngoài ra, từ năm 2019 đến nay, BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân còn gây trồng được khoảng 100 cây trắc nghệ, 3.500 cây dó gạch, hơn 4.500 cây sấu tía. Dự kiến trong năm 2021, đơn vị tiếp tục gieo ươm và trồng các loài cây như re hương, bòn hòn, mắc ca, cây ăn quả và tiếp tục phát triển trồng lan gấm để cung cấp giống cho nhân dân trong vùng. BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân đang xây dựng kế hoạch từ nay đến năm 2024, trồng các loài cây lan gấm, dó gạch, sa nhân dưới tán rừng với diện tích khoảng 110 - 120 ha.

Cũng theo BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân, những năm gần đây, các loại hình du lịch sinh thái đang rất hấp dẫn du khách. BQL đang xây dựng đề án cho thuê môi trường rừng nhằm khai thác tối đa tiềm năng môi trường rừng, tạo vành đai rừng phòng hộ, góp phần cải thiện môi trường và tạo việc làm cho nhân dân trong vùng. Khu vực cho thuê môi trường rừng nằm tại các khoảnh 3, 4, 5, 6, 7 và 8 thuộc tiểu khu 79, xã Phú Mỡ, với tổng diện tích khoảng 145 ha.

Theo ông Huỳnh Thanh Huy, cán bộ BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân, khu vực này nằm hai bên bờ suối Mun, bắt nguồn từ dãy núi La Hiêng với hiện trạng là rừng tự nhiên thuộc trạng thái rừng giàu, độ cao trên 1.000 m và đổ về sông Kỳ Lộ tại khu vực thôn Phú Lợi có độ cao so với mặt nước biển khoảng 150 m. Do suối có độ dốc cao nên tạo ra nhiều thác đẹp, cảnh quan hùng vĩ, tiếp giáp về phía đông bắc là thủy điện La Hiêng 2, khu rừng Chín Cụm, núi Ba Đồng Cọ, Suối Lạnh… là những khu vực cảnh đẹp, còn hoang sơ, khí hậu trong lành, đây là điều kiện tốt để xây dựng mô hình du lịch tham quan, nghỉ dưỡng.

Ông Phạm Trung Chánh, Phó chủ tịch UBND H.Đồng Xuân, nhìn nhận việc BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân triển khai gây trồng các loài cây quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng, trồng các loại cây dược liệu dưới tán rừng là hết sức cần thiết nhằm bảo tồn gien loài cây quý hiếm, tạo vùng dược liệu và nhân rộng mô hình cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi những loài cây trồng có thu nhập cao. “Nếu mô hình thành công sẽ tạo nguồn thu nhập lớn cho nhân dân miền núi, gắn kết nhân dân vào công việc bảo vệ rừng một cách bền vững, phù hợp với đề án quản lý rừng bền vững và tái cơ cấu ngành lâm nghiệp trong giai đoạn hiện nay. Đối với đề án cho thuê môi trường rừng để làm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng là cần thiết, thúc đẩy phát triển ngành du lịch ở địa phương, phù hợp với phương án quản lý rừng bền vững giai đoạn 2019 - 2029 của BQL rừng phòng hộ Đồng Xuân đã được UBND tỉnh Phú Yên phê duyệt”, ông Chánh nói.

Khu vực trồng thực nghiệm lan kim tuyến Trong y học, lan kim tuyến là cây thuốc quý, với đặc tính quý giá về dược liệu nên được thị trường thu mua với giá khá cao, hơn 10 triệu đồng/kg khô và khoảng 2,6 triệu đồng/kg tươi. Do số lượng ít, mọc rải rác và còn bị khai thác quá nhiều nên cây này đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam năm 2007 và cấm khai thác sử dụng với mục đích thương mại.