Dân khổ trăm bề vì hồ thủy lợi 'trễ hẹn'

Dân không dám sửa nhà, xã dở dang quy hoạch

Dự án hồ thủy lợi Bản Mồng được Thủ tướng Chính phủ cho phép đầu tư năm 2006 và Bộ NN-PTNT phê duyệt dự án đầu tư năm 2009 với tổng mức đầu tư hơn 3.700 tỉ đồng.

K.H

Theo thiết kế, hồ chứa của dự án này có dung tích 225 triệu m³, cung cấp nước tưới cho hơn 18.000 ha cây trồng; cấp nước cho sản xuất công nghiệp, dân sinh; bổ sung nước về mùa cạn cho sông Lam, cắt giảm lũ cho hạ du sông Hiếu; kết hợp xây dựng thủy điện công suất 45 MW và phát triển du lịch. Tiến độ dự án dự kiến hoàn thành vào năm 2015, tuy nhiên đến nay vẫn dang dở vì thiếu vốn.

Trong 4 hợp phần của dự án gồm: phần đập chính, thủy điện, bồi thường giải phóng mặt bằng và kênh mương, hợp phần giải phóng mặt bằng được giao cho tỉnh Nghệ An giải quyết. Từ năm 2009 đến nay, tỉnh Nghệ An đã bồi thường, giải phóng mặt bằng được 672 ha, kinh phí bồi thường 574 tỉ đồng, nhưng vẫn như "muối bỏ biển".

Xã Châu Bình (H.Quỳ Châu) là xã có diện tích ngập trong lòng hồ nhiều nhất phải giải phóng mặt bằng 534 ha, trong đó có 195 hộ dân phải di dời nhà cửa. Ông Lê Văn Toan, Chủ tịch UBND xã Châu Bình, cho biết dự án kéo quá lâu, kinh phí bồi thường giải phóng mặt bằng rót về "nhỏ giọt" khiến cả người dân cả chính quyền đều mệt mỏi.

"Người dân vùng giải tỏa không dám sửa nhà, không dám trồng cây dài ngày vì sợ trồng xong bị thu hồi đất, cứ thấp thỏm chờ đợi năm này sang năm khác. Do phải di dân nhiều, diện tích thu hồi lớn nên xã cũng khổ lây, đến nay vẫn chưa thể xây dựng được quy hoạch chung cho xã để xây dựng hạ tầng", ông Toan nói.

Bản Bình Quang nằm cách trung tâm xã Châu Bình khoảng 5 km. Bản có 138 hộ dân thì đều phải di dời vì sẽ bị ngập nước sau khi hồ Bản Mồng tích nước. Mặc dù không quá xa QL48 nhưng người dân ở đây phải sống trong cảnh đường đất, không điện, không sóng điện thoại.

Bà Nguyễn Thị Vị, một người dân bản này, cho biết gia đình bà có hơn 2.200 m² đất ở và đất trồng cây lâu năm, được đo đạc, kiểm đếm từ năm 2013 để di dời, nhưng đến nay vẫn chưa đi được. "Năm nào chúng tôi cũng nghĩ sẽ được bồi thường để di dời nên nhà cửa bị hỏng cũng không dám sửa, nhưng 10 năm rồi, chúng tôi vẫn phải ở đây. Do cả bản phải di dời nên đường không được đầu tư để sửa chữa, điện lưới không có, sóng điện thoại cũng không nên chúng tôi rất khổ", bà Vị nói.

Chị Nguyễn Thị Anh, một người dân của bản này, cũng cho hay vợ chồng chị và 3 đứa con sống trên đất của bố mẹ chồng tách thửa để làm nhà sinh sống từ nhiều năm qua. Đến nay, đất vẫn chưa được bồi thường để di dời, đường sá khó đi trong khi trường học ở xa nên vợ chồng chị rất vất vả để đưa đón các con đi học.

Theo ông Nguyễn Minh Giảng, Bí thư chi bộ bản Bình Quang, đến nay có hơn 30 hộ dân của bản này vẫn chưa được bồi thường để di dời. Trước đó, nhiều hộ dân đăng ký di dời đến khu tái định cư, nhưng khu tái định cư đến nay vẫn dang dở sau nhiều năm xây dựng, người dân phát nản, tự tìm nơi ở mới. "Người dân nhận được đền bù đã đi khắp nơi để tìm mua đất ở, gia đình tôi cũng phải đi huyện khác để mua đất làm nhà", ông Giảng nói.

Cần thêm 1.850 tỉ đồng

Để có nơi ở mới cho người dân phải di dời nhà cửa, H.Quỳ Châu đã cho xây dựng 2 khu tái định cư tại xã Châu Bình. Tuy nhiên, sau nhiều năm xây dựng, người dân vẫn chưa thể đến làm nhà ở 2 khu tái định cư này. Ông Vi Thế Đại, Giám đốc Ban Quản lý dự án H.Quỳ Châu, cho biết khu tái định cư số 1 đã xong nhưng độ dốc lớn, cần phải điều chỉnh lại. Khu tái định cư còn lại phải chờ ngăn đập phụ xong mới thi công được.

Đại diện Ban Quản lý dự án hồ thủy lợi Bản Mồng cho biết đến nay, phần đập ngăn nước chính của hồ đã hoàn thành 97% khối lượng. Phần việc còn lại phải chờ giải phóng mặt bằng khu vực lòng hồ mới thi công tiếp được.

Tháng 7.2022, trong chuyến thăm và làm việc tại Nghệ An, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đến kiểm tra tiến độ dự án thủy lợi Bản Mồng. Tại đây, Thủ tướng phê bình dự án triển khai quá lâu, không đúng tiến độ, gây lãng phí. Nguyên nhân do việc phân bổ vốn đầu tư công dàn trải, manh mún, không trọng tâm. Để gỡ khó cho dự án, Thủ tướng yêu cầu Bộ NN-PTNT phối hợp với các bộ, ngành liên quan sớm giải quyết vướng mắc liên quan đến thủ tục pháp lý để đưa nguồn vốn bổ sung vào thi công, đồng thời sớm trình các cơ quan chuyên môn phê duyệt giai đoạn 2 của dự án.

Trả lời đại biểu HĐND tỉnh Nghệ An tại cuộc họp mới đây về phương án xử lý vướng mắc tại dự án thủy lợi Bản Mồng, ông Phùng Thành Vinh, Giám đốc Sở NN-PTNT Nghệ An, cho biết Bộ KH-ĐT đã tham mưu cho Chính phủ bố trí vốn cho giai đoạn 2021 - 2025 là 1.850 tỉ đồng. Tuy nhiên, năm 2006, dự án thủy lợi Bản Mồng chỉ có thông báo chủ trương đầu tư, luật hiện nay quy định phải có quyết định chủ trương đầu tư nên bị vướng, cần phải chờ để điều chỉnh lại.

Về tổng vốn hơn 3.700 tỉ đồng được bố trí, đến nay dự án đã sử dụng hết, ông Vinh lý giải: do dự án kéo dài nên tổng vốn tăng lên vì trượt giá và một số chính sách thay đổi. Bộ NN-PTNT đã tham mưu với Chính phủ giao Bộ KH-ĐT chủ trì điều chỉnh tổng mức đầu tư. Khi nào được bố trí vốn, dự án sẽ tiếp tục triển khai.