Để không lãng phí SGK cho mượn

Từ năm 1976, nhà nước đã mua SGK cho tất cả HS mượn

Việc nhà nước mua SGK cho học sinh (HS) mượn từng được thực hiện sau ngày Thống nhất đất nước. Theo Nhà xuất bản Giáo dục VN, đầu năm 1976, Thủ tướng đã ra Quyết định số 41 về việc tổ chức những tủ sách dùng chung cho HS các trường phổ thông và bổ túc văn hóa tập trung. Điều 1 của quyết định này nêu rõ: “Từ năm học 1976 - 1977, ngân sách nhà nước sẽ cấp kinh phí cho các lớp vỡ lòng, các trường phổ thông và bổ túc văn hóa tập trung để tổ chức những tủ SGK dùng chung cho HS mượn học tập”. Điều 2 yêu cầu “bảo đảm cho tất cả HS đều có đủ sách học”.

Các ý kiến đều ủng hộ chủ trương dùng ngân sách mua sách giáo khoa cho học sinh mượn nhưng cần tránh lãng phí

Đào Ngọc Thạch

Tiếp theo đó, hàng loạt quyết định, quy chế, chỉ thị… của Hội đồng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Giáo dục về vấn đề thư viện đã được ban hành, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước với giáo dục. Tuy nhiên, sau một thời gian cho thấy nhà nước không đủ kinh phí trang bị sách cho tất cả thư viện trường học trong cả nước để đáp ứng nhu cầu mượn học tập của tất cả HS và mặt khác, một bộ phận nhân dân có nhu cầu và khả năng tự mua sách. Do đó, Hội đồng Bộ trưởng ra Quyết định số 57 về phương thức phân phối SGK. Theo đó, từ năm học 1981 - 1982, ngành giáo dục thay đổi bằng cách tổ chức cho mượn, cho thuê và bán SGK cho HS dùng riêng. Quyết định giao cho Ủy ban Vật giá nhà nước phối hợp với Bộ Giáo dục, Bộ Văn hóa, Bộ Tài chính quy định giá bán lẻ cơ bản cho SGK để áp dụng thống nhất trong cả nước.

Đề xuất chi 3.500 tỉ mua SGK cho 70% HS mượn

Ông Phạm Ngọc Thưởng, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT, cho biết qua tính toán, số tiền bỏ ra mua SGK đưa vào thư viện trường học cho HS mượn lần đầu tiên sẽ khoảng 3.500 tỉ, hằng năm bổ sung khoảng 20%. “Bộ trưởng và tôi đã trực tiếp sang làm việc với Bộ Tài chính và thảo luận một số lần về vấn đề này. Năm nay thì đương nhiên không kịp rồi vì nếu Chính phủ cho phép thì sẽ thực hiện từ năm sau và các năm tiếp theo”, ông Thưởng thông tin.

Lãnh đạo Sở GD-ĐT Nghệ An cũng chỉ ra rằng khi SGK được sử dụng chung, các nhà trường thực hiện việc xây dựng kế hoạch, đề xuất danh mục, số lượng SGK để được cung ứng kịp thời, đồng thời tổ chức cho HS, nhóm HS mượn để học. SGK là tài sản dùng chung tại các thư viện, HS có trách nhiệm sử dụng, bảo quản, gìn giữ và cuối năm trả lại cho thư viện. Theo đó, số lượng SGK của các thư viện được bổ sung hằng năm và quản lý hết sức chặt chẽ. Việc nhà nước hỗ trợ SGK đến tận nhà trường đã tạo thuận lợi cho nhân dân nhưng ngân sách nhà nước cần một khoản chi phí lớn. Từ sau năm 2000, việc HS có SGK riêng đã trở nên phổ biến.

Theo lãnh đạo Sở GD-ĐT Nghệ An, trong nhiều năm qua, UBND tỉnh đã trích nguồn ngân sách từ 3,7 - 3,9 tỉ đồng/năm mua SGK, sách tham khảo bổ sung vào thư viện trường học. Tuy nhiên, nguồn SGK trong thư viện nhà trường còn hạn chế, nên chỉ đáp ứng được phần nhỏ cho HS mượn để học tập. Trong chương trình mới, việc lựa chọn môn học, SGK cũng gây khó khăn cho HS trong việc mượn, mua SGK. Việc cung ứng SGK của các công ty phát hành sách chưa thực hiện kịp thời, đầy đủ.

Nhiều trường học trang bị sách giáo khoa cho học sinh

ĐÀO NGỌC THẠCH

Có nên mua SGK cho 70% số HS trên cả nước mượn ?

Ông Nguyễn Xuân Khang, Hiệu trưởng Trường Marie Curie (Hà Nội), cũng chia sẻ ông ủng hộ đề xuất của Bộ GD-ĐT về việc dùng ngân sách nhà nước mua SGK trang bị cho thư viện trường học để cho HS mượn. Tuy nhiên, ông Khang cũng cho rằng vấn đề cần bàn thêm là nhà nước mua 70% SGK trang bị cho thư viện trường học hay là bao nhiêu phần trăm thì phù hợp? Hiện HS các tỉnh miền núi, thuộc các trường phổ thông dân tộc bán trú, nội trú đã có Nghị định 81/2021/NĐ-CP chu cấp gạo, tiền để ăn và học, SGK được mượn ở thư viện trường.

Thực tế thì từ TP đến nông thôn, từ đồng bằng đến miền núi… ở đâu cũng có người giàu, người nghèo, người có tiền hoặc không có tiền mua SGK cho con. Nhiều gia đình nào cũng muốn mua cho con một bộ SGK riêng, thậm chí gia đình có điều kiện mua cho con 2 bộ, 1 bộ để ở trường, 1 bộ để ở nhà. Vì vậy, ông Khang cho rằng nên mua SGK trang bị cho các trường học dù ở vùng miền nào, tùy theo nhu cầu thực tế, để HS nghèo, HS khó khăn có sách học tập.

Trả lời Thanh Niên, tiến sĩ Nguyễn Văn Cường, người từng làm việc tại ĐH Potsdam, CHLB Đức, nay là chuyên gia tư vấn giáo dục độc lập, cho biết ở Đức, tại Berlin, chính quyền quy định HS tiểu học

(lớp 1 - 6) được mượn SGK miễn phí. Từ lớp 7 phụ huynh phải mua một phần SGK nhưng không quá 100 euro/HS/năm học theo danh mục hướng dẫn của nhà trường và không phải tất cả môn học đều yêu cầu HS sử dụng SGK.

Không nên yêu cầu HS phải có tất cả SGK các môn học

Ông Nguyễn Văn Cường cũng chia sẻ điều khiến ông băn khoăn nhiều còn là việc yêu cầu tất cả HS phải có SGK tương ứng với các môn học/hoạt động giáo dục như ở VN hiện nay. Ví dụ, các giờ học thể thao và hoạt động trải nghiệm ở các chương trình đại trà hầu hết được giáo viên tổ chức dạy học thực tiễn không yêu cầu sử dụng SGK. Do vậy, có thể có SGK của những môn học này nhưng để cho các thầy cô tham khảo và gia đình nào có điều kiện thì mua cho con, nhưng yêu cầu tất cả HS phải mua thì là vấn đề của hệ thống giáo dục. “Cơ chế thị trường thúc đẩy sự phát triển thị trường SGK, cung cấp nhiều sản phẩm cho giáo dục, đây là mặt tốt của cơ chế này. Tuy nhiên, nhà nước cần có những biện pháp quản lý phù hợp để bảo vệ HS và phụ huynh trước những tác động tiêu cực từ thị trường”, ông Cường nói.

Do vậy, ông Cường cho hay ông rất ủng hộ đề xuất của Bộ GD-ĐT về việc sử dụng ngân sách nhà nước để mua SGK cho HS mượn sử dụng, giảm bớt gánh nặng cho phụ huynh HS, phù hợp với kinh nghiệm quốc tế. Tuy nhiên, ông Cường cũng cho rằng, Bộ GD-ĐT cần cân nhắc về việc mua SGK cho 70% số HS trên cả nước mượn. Thay vào đó, có thể mua sách cho toàn bộ HS ở các bậc học phổ cập bắt buộc (tiểu học và THCS) mượn hoặc mua SGK cho HS ở khu vực khó khăn, gia đình HS không đủ điều kiện và nhu cầu mua SGK dùng riêng.

Sở GD-ĐT Nghệ An thì đề nghị Bộ GD-ĐT ban hành quy định mới về hoạt động thư viện trường học, trong đó việc bổ sung SGK cho thư viện theo hướng tăng cường vận động các nguồn tài trợ hợp pháp, khuyến khích các nhà trường kết nối thông tin về SGK và xây dựng cơ chế hỗ trợ lẫn nhau. Qua đó sẽ giúp cho các trường khắc phục được việc thừa, thiếu SGK giữa các trường thuận lợi và khó khăn.