Câu ca dao trên nhắc đến một tục lệ cổ truyền đến nay vẫn còn tồn tại trên huyện đảo Lý Sơn, đó là Hội đua thuyền tứ linh vào dịp đầu xuân. Lễ hội bắt đầu vào ngày mùng 4, sau lễ hóa vàng và kết thúc vào ngày khai hạ, mùng 7 tết. Đây lễ hội lớn nhất trong năm, thu hút sự tham gia của hầu hết người dân vùng đất đảo.
 |
Hiện nay chưa tìm thấy tài liệu thành văn nào ghi rõ thời điểm xuất hiện của Lễ hội đua thuyền tứ linh ở huyện đảo Lý Sơn. Tuy nhiên, theo truyền ngôn trong dân gian, cuộc đua thuyền tứ linh lần đầu tiên được tổ chức vào năm 1826 (Minh Mạng năm thứ 7), dưới thời nhà Nguyễn.
Lý Sơn trước đây có 2 xã là An Vĩnh và An Hải. Hội đua thuyền diễn ra riêng tại mỗi xã gần như đồng thời. Sở dĩ gọi là “đua thuyền tứ linh” vì trong cuộc đua có sự tham gia tranh tài của 4 con thuyền, mỗi thuyền mang tên một con vật trong bộ tứ linh, đó là: long, ly (lân), quy, phụng (phượng). Thuyền đua làm bằng mê tre, dài khoảng 8 m, lòng thuyền chỗ rộng nhất chừng 1,5 m, có dáng thon và nhẹ để khi đua có thể lướt nhanh về phía trước. Đầu và đuôi thuyền người ta trang trí hình các con vật rồng, lân, rùa, phượng, theo kiểu chạm khắc trên gỗ rồi ghép vào thuyền.
 |
Toàn cảnh trường đua |
LHK |
Từ giữa tháng chạp người ta bắt đầu sửa chữa, trang trí các thuyền đua. Để chuẩn bị cho hội đua thuyền, các xóm, lân tuyển chọn những chàng trai mạnh khỏe, giỏi nghề biển, kết hợp với những trung niên giàu kinh nghiệm để thành lập đội đua. Mỗi đội đua thường có 15 người, đều là nam giới, trong đó có 1 tổng lái, 1 tổng thương, 1 tổng mũi và 12 tay chèo.
Buổi sáng ngày mùng 4 tết người ta làm lễ tại miếu để xin phép thần linh cho hạ thủy. Vật dâng cúng trong lễ hạ thủy gồm rượu, trầu, nhang, đèn, vàng mã (kim ngân, hương, đăng, phù lang, tửu) và một lóng mía, một quả dừa.
Hội đua thuyền Lý Sơn diễn ra theo từng làng, với 4 thuyền đua tranh trong 4 ngày, mỗi ngày một cuộc. Đường đua gồm 4 vòng (8 dạo), tổng chiều dài khoảng 2,5 hải lý. Các thuyền được đổi đường đua mỗi ngày và được xếp thứ hạng (nhất, nhì, ba, tư) theo ngày đó. Đến ngày cuối (mùng 7), người ta cộng lấy kết quả của 4 cuộc đua để xét giải chung cuộc.
Trước khi hội đua diễn ra, dân làng từ già đến trẻ đều tập trung về đình làng để tham dự buổi lễ tế thần linh, tiền hiền, hậu hiền phía trong đình. Tiếp đến là cuộc lễ xin được mở đầu cuộc đua phía ngoài bến. Phần nghi lễ kết thúc, thuyền đua về vị trí hoa tiêu chờ xuất phát. Thời điểm xuất phát sớm muộn, gia giảm tùy theo con nước, nhưng nằm trong khung giờ ngọ (từ 11 giờ 30 - 13 giờ 30). Xã An Hải thường bắt đầu cuộc đua sớm hơn xã An Vĩnh.
Thuyền đua vào vị trí sẵn sàng. Trống lệnh nổi lên, một hồi 3 tiếng. Vừa dứt tiếng trống thứ 3, 4 con thuyền đồng loạt xé nước lao đi trong tiếng trống liên hồi giục giã, tiếng reo hò của hàng ngàn người xem làm vang động cả một vùng không gian biển đảo. Cứ như thế, hội đua thuyền mừng xuân diễn ra suốt 4 ngày, 4 cuộc, từ mùng 4 đến mùng 7 tháng giêng, theo định lệ từ lâu đời. Vào ngày cuối các lân, xóm làm lễ tạ thần linh, đồng thời khoản đãi các tay đua trong không khí vui tươi, thắm tình làng nghĩa xóm.
Ý nghĩa sâu xa của hội đua thuyền là để tỏ lòng cảm tạ các vị thần linh phù hộ cho dân làng có được cuộc sống bình an, khương thới; làm nông, làm biển được mùa, tri ân các bậc tiền hiền đã có công khai khẩn, xây dựng cuộc sống lâu dài trên quê đảo, tưởng nhớ quan quân và binh phu các đội Hoàng Sa, Bắc Hải. Đây cũng là dịp để người dân rèn luyện sức khỏe, thi thố tài năng điều khiển ghe thuyền.
Theo quan niệm dân gian, mỗi con thuyền về trước trong cuộc đua ngày tết mang một điềm báo năm mới cho cả cộng đồng:
Long (con rồng) là biểu tượng của sự thịnh đạt, cao quý, tiềm ẩn sức sống vĩnh hằng. Năm nào thuyền rồng về nhất người ta cho rằng đó là điềm báo được mùa nghề nông.
Ly (con lân) tượng trưng cho sự thái bình phúc lộc, may mắn. Năm nào thuyền lân về nhất người ta cho rằng đó là điềm báo được mùa nghề biển.
Quy (con rùa) tượng trưng cho sự trường tồn, hạnh phúc, phát triển. Năm nào thuyền quy về nhất người ta cho rằng đó là điềm báo làng xóm ổn định, yên lành.
Phượng tượng trưng cho cuộc sống thái bình, nhân phẩm cao quý. Năm nào thuyền phụng về nhất người ta cho rằng đó là điềm báo làng xóm có nhiều niềm vui.
Dựa vào tên con thuyền về nhất trong hội đua, các bô lão bàn bạc, dự báo về công việc làm ăn và đời sống bà con trên đảo trong cả năm.
Lễ hội đua thuyền đầu xuân trên đảo Lý Sơn là sinh hoạt văn hóa truyền thống, gắn kết cả về phần lễ với phần hội, lôi cuốn đông đảo người dân địa phương, du khách, tạo nên không khí phấn khởi, vui tươi trên đất đảo mỗi dịp tết đến, xuân về.
Ngày 30.9.2020, Lễ hội đua thuyền tứ linh ở các xã An Hải và An Vĩnh thuộc huyện đảo Lý Sơn đã được Bộ VH-TT-DL ra Quyết định số 2729/QĐ- BVHTTDL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Bình luận (0)