Lãi vay giảm được không?

Trong 5 tuần, đẩy 527.000 tỉ đồng ra nền kinh tế

Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) yêu cầu các NH duy trì mặt bằng lãi suất (LS) tiền gửi ổn định, hợp lý, phù hợp với khả năng cân đối vốn, khả năng mở rộng tín dụng lành mạnh và năng lực quản lý rủi ro, góp phần ổn định thị trường tiền tệ và mặt bằng LS thị trường. Trong đó có yêu cầu "phấn đấu giảm LS cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người dân để thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng NH"…

Ảnh: Ngọc Thắng

Sở dĩ có yêu cầu này là bởi tăng trưởng tín dụng của toàn hệ thống NH tính đến ngày 22.11 đạt 11,12% so với cuối năm 2023. Như vậy, trong 5 tuần cuối cùng của năm 2024, các NH phải tăng thêm 3,88%, tương đương khoảng 527.000 tỉ đồng ra nền kinh tế. Đây là mức khá cao bởi có những tháng trong năm tín dụng rơi vào trạng thái âm. Những tháng cuối năm dù tình hình khá hơn nhưng nhiệm vụ này là không hề đơn giản. Vì thế, để đạt kế hoạch tăng trưởng tín dụng năm 15%, NHNN cũng vừa bổ sung thêm hạn mức tín dụng cho các NH. Theo đó, NH có tốc độ tăng trưởng tín dụng năm 2024 đạt từ 80% chỉ tiêu đã thông báo sẽ được chủ động điều chỉnh tăng thêm. 

NHNN cho biết tín dụng tăng thêm vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng kinh tế; kiểm soát chặt chẽ đối với lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro. Được biết, danh sách NH được tăng hạn mức tín dụng lần này là 27 đơn vị. Đây là lần thứ hai NHNN tăng hạn mức tín dụng của các nhà băng. Thực tế từ đầu năm, NHNN đã giao toàn bộ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho các NH khoảng 15% đề ra. Ngày 28.8, NHNN cũng đã chủ động có văn bản thông báo điều chỉnh chỉ tiêu cho các NH nhằm thúc đẩy tăng trưởng tín dụng hỗ trợ hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế.

Tín dụng tăng chậm dù LS cho vay bình quân của NH thương mại trong nước đối với các khoản cho vay mới và cũ hiện ở mức 6,7 - 9,1%/năm, khá mềm so với nhiều năm trước. LS cho vay ngắn hạn bình quân bằng VND đối với lĩnh vực ưu tiên khoảng 3,8%/năm, thấp hơn mức LS cho vay ngắn hạn tối đa theo quy định của NHNN (4%/năm). Mặt bằng LS giảm khoảng 2,5% trong năm 2023 và tiếp tục có xu hướng giảm trong 10 tháng năm 2024 ở mức 0,76%/năm so với cuối năm 2023. LS cho vay bình quân của NH giảm so với những tháng đầu năm. Tại Vietcombank, LS cho vay bình quân kỳ tháng 10 giảm 0,8% so với tháng 3, xuống còn 5,6%/năm. Chênh lệch LS tiền gửi và cho vay tháng 10 giảm 0,6%/năm so với tháng 3, xuống còn 2,8%/năm. Chênh lệch LS sau khi trừ các chi phí liên quan hoạt động huy động vốn, sử dụng vốn từ mức 1,8%/năm hồi tháng 3 xuống còn 1,1%/năm vào tháng 10.

Lãi suất vay khó giảm

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) cho rằng LS cho vay vừa qua đã giảm nên hiện khó có thể tiếp tục giảm vào thời điểm cuối năm. Bởi để bơm lượng vốn hơn 500.000 tỉ đồng vào những tuần cuối năm, NH sẽ phải thực hiện huy động vốn mới có thể cho vay được. Trong khi cuối năm, các kênh khác cũng bắt đầu hút tiền nhàn rỗi trên thị trường. Do đó muốn huy động thì lãi tiết kiệm sẽ nhích lên. Mà tiết kiệm nhích lên thì đầu ra cũng phải nhích theo. Thêm vào đó, LS trên thị trường liên NH gần đây luôn ở mức cao, từ 4 đến hơn 5%/năm ở các kỳ hạn. Điều này cho thấy thanh khoản của các nhà băng cuối năm cũng chịu nhiều áp lực. Chính vì vậy LS tiết kiệm từ dân cư hay tổ chức khó có thể đi xuống để tiết giảm chi phí vốn, từ đó giảm lãi vay. 

"Những biện pháp cắt giảm chi phí vốn đã được các NH thực hiện trong thời gian qua để có lãi vay thấp nên hiện muốn giảm lãi vay là điều vô cùng khó, đặc biệt trong bối cảnh lạm phát, tỷ giá còn cao. LS chỉ có thể giảm khi NHNN bơm mạnh tiền ra thị trường nhưng như vậy sẽ tạo áp lực lên tỷ giá vào cuối năm. Đó là chưa kể chỉ còn vài tuần nữa kết thúc năm 2024, các NH phải huy động một lượng tiền lớn để cho vay vào thời điểm này", ông Nguyễn Hữu Huân cho hay.

Theo dữ liệu từ Công ty CP chứng khoán SSI, tỷ suất lợi nhuận thuần từ lãi vay (NIM) của một số NH thu hẹp trong quý 3, giảm 0,2% so với quý trước, Trong đó NIM của các NH tư nhân giảm mạnh hơn, ở mức 0,28% so với quý trước. NIM của các NH bình quân ở mức 3,5%, tập trung chủ yếu từ 2,2 - 3,9%, rất ít NH trên 4 - 5%. NIM của những NH có dư nợ cho vay bất động sản giảm mạnh như Techcombank là 0,43%, MBB giảm 0,4%, VPBank giảm 0,34%, TPBank giảm 0,28%... chủ yếu do lợi suất sinh lời trên tài sản giảm. 

Ngoài ra, các NH có tăng trưởng tín dụng yếu trong quý 3 hoặc hỗ trợ nền kinh tế cũng có xu hướng NIM tương tự, bao gồm VCB giảm 0,35% so với quý trước, ACB giảm 0,26% và BIDV giảm 0,25%... SSI nhận định nhu cầu tín dụng còn chậm và còn phân mảnh, điều này làm cho các NH phải áp dụng nhiều gói vay ưu đãi với LS thấp. Ngoài ra, việc cạnh tranh gay gắt giữa các NH làm cho LS cho vay khó tăng trong khi LS huy động đang tăng dần. NIM sẽ chịu nhiều áp lực vào những tháng cuối năm.

Chuyên gia kinh tế, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nhận xét: Tỷ lệ NIM của các nhà băng đang ngày càng mỏng dần. Trong khi đó, các NH vẫn đang phải tăng LS huy động để hút nguồn vốn phục vụ nhu cầu kinh doanh cuối năm cũng như đảm bảo cạnh tranh với các kênh đầu tư khác. Một mặt, LS cho vay vẫn duy trì ở mức thấp. Nếu tiếp tục giảm LS cho vay, NIM của nhiều NH sẽ dưới mức 3%, nhất là các NH không có lợi thế nguồn vốn rẻ, hay tỷ lệ huy động vốn không kỳ hạn ở mức thấp. " IMF khuyến nghị NIM của NH phải giữ ở mức 3 - 3,5% mới đảm bảo cho sự phát triển an toàn bền vững của hệ thống. Bên cạnh đó, dịp cuối năm, nhu cầu tín dụng tăng cũng sẽ là một yếu tố khiến mặt bằng LS cho vay khó có thể giảm thêm", ông Đinh Trọng Thịnh cho hay.