Tiến sĩ (TS) Trần Long, Giảng viên khoa Văn hóa học, trường ĐH KHXH & NV (Đại học Quốc gia TP.HCM) cho biết, theo phong tục, cúng tất niên sẽ được cúng ngày 30 Tết hoặc ngày cuối cùng của năm (nếu không có ngày 30). Tuy nhiên, ngày nay do yêu cầu công việc làm ăn, nhiều gia đình chọn ngày phù hợp để tổ chức tất niên, từ khoảng 23 tháng Chạp đến đêm giao thừa.
Vì sao cúng tất niên?
TS Trần Long cho biết, người Việt quan niệm ngày Tết không chỉ dành cho người sống nên sau khi dọn dẹp nhà cửa tươm tất, mỗi gia đình thường cúng mâm cơm để mời ông bà về ăn Tết.
“Đây là dịp để mọi người quây quần bên nhau, cùng nhìn lại một năm đã qua và để chuẩn bị chào đón năm mới”, TS Long cho hay.
Chuyên gia nghiên cứu văn hóa Dương Hoàng Lộc, trường ĐH KHXH & NV (Đại học Quốc gia TP.HCM) cũng cho biết vào ngày tất niên, tất cả các thành viên trong gia đình sẽ quây quần bên nhau, với các món ăn truyền thống. Sau khi thắp nhang cho ông bà xong, mọi người sẽ ngồi xuống để cùng nhau ăn uống, ôn lại chuyện của năm qua.
 Bữa cơm tất niên thường có mặt đông đủ các thành viên trong gia đình
|
Năm hết tết đến, mọi giận hờn sẽ đều được xóa bỏ để cùng nhau hy vọng một năm mới tốt đẹp hơn. Tục cúng tất niên cũng thể hiện truyền thống uống nước nhớ nguồn, thờ cúng tổ tiên trong văn hóa người Việt.
Ông Lộc cho biết thêm, ở miền Nam, nhiều gia đình còn bày thêm một mâm cúng ở ngoài sân dành cho những người “mồ xiêu mả lạc”, những chiến sĩ, đồng bào tử vong, để cho những người này cũng có “mâm cơm Tết”.
Theo TS Lộc, mâm cúng không cần quá cầu kỳ mà quan trọng là lòng thành. Thông thường, mâm cúng tất niên sẽ có mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà bánh chưng (bánh tét). Các món ăn truyền thống ngày Tết được bày biện đẹp mắt. Sau mâm cơm tất niên, các gia đình chuẩn bị cho mâm cúng giao thừa hay còn gọi là lễ trừ tịch.
Tại sao phải cúng giao thừa?
Lễ giao thừa hay còn gọi là lễ Trừ tịch, được cử hành vào đúng thời khắc kết thúc năm cũ, chuyển sang năm mới. Lễ cúng giao thừa được thực hiện ở cả trong nhà và ngoài trời.
Người Việt xưa tin rằng, mỗi năm có một vị Hành khiển trông coi việc nhân gian. Hết một năm, thần năm cũ bàn giao lại công việc cho vị thần năm mới. Vì vậy, cần phải có mâm cúng ở ngoài trời để tiễn thần năm cũ và đón thần năm mới.
Do đó, có 12 vị Hành khiển và 12 vị Phán quan (thần giúp việc cho vị Hành khiển). Mỗi vị làm một năm dưới dương gian rồi sau 12 năm mới quay trở lại.
Người Việt thường cúng tất niên vào chiều 30 rồi đêm cúng tiếp giao thừa V.P |
Giao thừa là thời khắc thiêng liêng nhất trong năm, là lúc đất trời giao hòa, vạn vật cùng chuyển đổi từ cái cũ sang cái mới.
Chính vì vậy, mâm cúng giao thừa của mỗi gia đình thường được chăm chút để cảm ơn đất trời, ông bà tổ tiên. Ngày trước, vừa xong mâm cơm cúng tất niên vào chiều 30 Tết, cả nhà lại cùng nhau chuẩn bị mâm cúng giao thừa.
Mâm cúng giao thừa chuẩn bị thế nào?
Ông Lộc cho biết, mâm cúng giao thừa của người miền Nam và miền Bắc thường khác nhau. Nếu như người miền Nam thường cúng có bánh tét, mứt gừng thì người miền Bắc lại cúng xôi gấc, gà luộc, mâm quả, trà bánh.
Đúng thời điểm giao thừa, các gia đình thắp hương trời phật, ông bà tổ tiên để cùng đón năm mới an khang thịnh vượng.
Những món cúng của người miền Nam thường mang ý nghĩa biểu tượng, như thịt kho tàu có hình vuông tròn, mang biểu tượng âm dương, khổ qua là khổ đã qua, những chuyện buồn bực của năm cũ là bỏ qua hết; bánh tét là nói trại từ bánh tết, hình dáng tròn trịa thể hiện sự dư dả, phồn vinh trong gia đình.
 |
Thịt kho tàu và bánh tét là hai món không thể thiếu trong mâm cúng của người miền Nam ẢNH: Nghệ nhân ẩm thực Bùi Thị Sương |
Ông Lộc cũng cho biết, ngày trước cúng kiếng tổ tiên các cụ chuẩn bị rất kỹ, cúng từ 30 tới mùng 3 Tết. Một ngày cúng từ 2 - 3 lần, ăn gì cúng nấy.
Trên mâm cúng vẫn phải có bánh tét, khổ qua, thịt kho tàu, nhiều gia đình mùng 1 ăn chay nên cúng chay cho ông bà. Mùng 2 thì cúng heo quay bánh hỏi, mùng 3 cúng tất, tức là cúng hết Tết, ngày này còn món gì trong nhà là dọn cúng ông bà hết, đặc biệt là phải có con gà luộc coi như xong Tết tiễn ông bà đi.
Ngày nay, người miền Bắc vẫn giữ tập tục sau khi cúng giao thừa sẽ cúng cơm ông bà cho tới ngày đốt vàng mới thôi.
Bình luận (0)