Cảnh báo bệnh do vi khuẩn nguy hiểm bùng phát sau lũ

Theo số liệu theo dõi từ 2014 - 2019, tại Bệnh viện (BV) T.Ư Huế có khoảng 83 trường hợp được chẩn đoán Whitmore (cấy bệnh phẩm dương tính với Burkholderia Pseudomallei). Riêng năm 2020, từ tháng 1 - 9.2020 có 11 bệnh nhân (BN) nhưng từ tháng 10 đến nay đã có 28 BN. Trong đó, có 50% BN đến từ các tỉnh Nam Định, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị...; 50% BN còn lại đến từ các huyện Phú Lộc, Phú Vang, Quảng Điền, Phong Điền, Hương Thủy (Thừa Thiên-Huế).

BV T.Ư Huế cho rằng, sự tăng đột biến số lượng ca bệnh trong thời gian tháng 9, 10 và 11 tại miền Trung là hoàn toàn giống các nghiên cứu ở vùng dịch bệnh khác trên thế giới, vì đều có liên quan lượng mưa hằng năm. Đặc biệt, bệnh tăng cao sau lũ lụt, do sự phát triển mạnh mẽ của vi khuẩn Burkholderia Pseudomallei. Hầu hết bệnh Whitmore (còn gọi là bệnh Melioidosis) có biểu hiện lâm sàng rất đa dạng, không rõ ràng, tổn thương đa cơ quan (viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn tản mạn, nhiễm khuẩn khu trú như áp xe cơ, áp xe phần mềm, áp xe gan, viêm hạch, viêm xương...). Chẩn đoán dễ bỏ sót và dễ nhầm với bệnh khác, đặc biệt là lao, do tính chất tổn thương giống lao. Triệu chứng phổ biến nhất của Whitmore xuất phát từ nhiễm trùng ở phổi. Nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời, đúng, bệnh sẽ diễn tiến trầm trọng có thể sốc nhiễm khuẩn gây suy nhiều cơ quan, nhiều tạng, bệnh có tiên lượng xấu, dễ tử vong.

Trong số các BN đợt lũ vừa qua có trường hợp ông Phan Thanh Miên (51 tuổi, Chủ tịch UBND xã Bắc Trạch, H.Bố Trạch, Quảng Bình). Ông Miên được BV Hữu nghị Việt Nam - Cuba Đồng Hới (Quảng Bình) chuyển vào BV T.Ư Huế ngày 28.10. Chẩn đoán lúc vào viện BN bị nhiễm trùng huyết/theo dõi suy đa tạng; lúc ra viện được chẩn đoán sốc nhiễm trùng không hồi phục/bệnh Whitmore/suy đa tạng/viêm phổi.

Theo người nhà BN, ông Miên tham gia phòng chống lũ lụt, lội nước nhiều ngày. Bệnh khởi phát với ho khan, sốt 39⁰C, tự điều trị thuốc 7 ngày tại nhà, sau đó mới nhập viện (BV đa khoa H.Bố Trạch, BV Hữu nghị Việt Nam - Cuba Đồng Hới) và chuyển vào BV T.Ư Huế. Ngày 2.11, BN có kết quả cấy máu, cấy dịch khớp gối và được chẩn đoán bệnh Whitmore. Quá trình điều trị, bệnh diễn tiến nặng, không hồi phục, tiên lượng tử vong. Gia đình xin đưa BN về nhà, đến rạng sáng 11.11 thì tử vong.

Bệnh Whitmore do trực khuẩn gram âm Burkholderia Pseudomallei gây ra. Vi khuẩn được tìm thấy trong đất, nước bẩn, các vùng nước tù đọng trong khu vực, lây lan sang người và động vật qua tiếp xúc trực tiếp với các nguồn ô nhiễm. Theo bác sĩ chuyên khoa 2 Hoàng Thị Lan Hương, Phó giám đốc BV T.Ư Huế, nhiều BN do không biết nên đến BV ở giai đoạn muộn khi đã có tình trạng nhiễm khuẩn máu, sốc nhiễm khuẩn hoặc suy đa tạng... Vì vậy, khâu điều trị khó khăn, chi phí điều trị cao nhưng kết quả không khả quan.

“Bệnh Whitmore hoàn toàn có thể phòng tránh và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm, điều trị bằng các loại kháng sinh đặc hiệu”, bác sĩ Hương lưu ý và khuyến cáo: “Sau bão lũ sẽ có rất nhiều vi sinh vật, bụi, rác, chất thải... theo dòng nước tràn ra gây ô nhiễm môi trường, người dân phải đối mặt với rất nhiều bệnh lý truyền nhiễm tiềm ẩn. Vì vậy, công tác xử lý môi trường ô nhiễm, đảm bảo nguồn nước sạch, chăm sóc sức khỏe người dân sau lũ lụt hết sức quan trọng và cấp thiết”.

Để chủ động phòng bệnh Whitmore, người dân cần hạn chế tiếp xúc với đất hoặc nước bùn ở vùng lũ, đặc biệt là những nơi bị ô nhiễm nặng trước lũ; sử dụng giày, dép và găng tay khi tiếp xúc với đất và nước bẩn, nước lụt, đặc biệt đối với những người có nguy cơ cao. Khi có vết thương hở, vết loét... thì cần tránh tiếp xúc với đất hoặc nước lũ bị ô nhiễm nặng; nếu bắt buộc phải tiếp xúc, cần sử dụng băng chống thấm và cần được rửa sạch vết thương đảm bảo vệ sinh.

Vi khuẩn Burkholderia Pseudomallei từ môi trường bên ngoài xâm nhập cơ thể chủ yếu qua những vị trí da bị trầy xước hoặc qua các vết thương do tai nạn (tai nạn lao động, tai nạn giao thông, chơi thể thao...), hoặc hít phải bụi, hơi nước có nhiễm khuẩn hoặc uống nước có nhiễm khuẩn Whitmore. Về triệu chứng lâm sàng, ở thể cấp tính có sốt cao, mạch nhanh, khó thở nhanh, đau cơ, gan lách lớn, sốc nhiễm trùng...; tỷ lệ tử vong lên đến 90% nếu không được điều trị kịp thời. Ở thể tối cấp, BN có thể tử vong nhanh (sau khoảng 48 giờ). Hiện bệnh Whitmore đã có mặt ở 80 quốc gia, hằng năm có khoảng 165.000 người nhiễm bệnh, 89.000 người tử vong. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 10.430 ca nhiễm bệnh Whitmore và khoảng 4.703 ca tử vong.  Bùi Ngọc Long