TP.HCM xứng đáng làm 'nhạc trưởng' liên kết vùng

Từ ngày 1.7, vùng Đông Nam bộ sáp nhập còn 3 tỉnh, thành phố là TP.HCM, Đồng Nai và Tây Ninh. Phóng viên Báo Thanh Niên có cuộc trao đổi với PGS-TS Vũ Tuấn Hưng, Viện trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) về những cơ hội, thách thức trong liên kết vùng và vai trò của TP.HCM trong bối cảnh mới.

ẢNH: SỸ ĐÔNG

Nội lực mới, thời cơ mới cho liên kết vùng

* Sau khi thực hiện chủ trương "sắp xếp lại giang sơn", vùng Đông Nam bộ có những thuận lợi gì, thưa ông?

PGS-TS Vũ Tuấn Hưng: Sau khi sáp nhập, vùng Đông Nam bộ có nhiều thay đổi mở ra các cơ hội xen lẫn thách thức.

Thuận lợi đầu tiên là tái cơ cấu không gian phát triển vùng với sự kết nối mạnh mẽ hơn của nội lực các địa phương qua việc gắn kết trong kết cấu đơn vị hành chính mới. Công việc này tạo ra sự hợp lực và nếu tổ chức tốt sẽ tạo ra xung lực mới, sức mạnh mới trên cơ sở tận dụng lợi thế, tiềm năng, đồng thời khắc phục các hạn chế, điểm nghẽn cố hữu từ bản thân chính các địa phương trong vùng do các yếu tố địa lý, hành chính gây ra.

Thứ hai, tạo nên cơ hội trong kết nối nội tỉnh, nội vùng và tạo điều kiện thuận lợi cho kết nối liên vùng và tạo lợi thế cạnh tranh trong khu vực và quốc tế. Như TP.HCM, sau khi sáp nhập thêm Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu thì trở thành một đại đô thị với cơ hội phát triển kinh tế tổng hợp với đầy đủ các hợp phần về công nghiệp, công nghệ cao, thương mại, dịch vụ, logistics, trung tâm tài chính, nguồn nhân lực chất lượng cao, kinh tế biển. 

Các yếu tố này tạo ra một lợi thế cạnh tranh và liên hoàn giúp thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp và kinh tế xã hội của cực tăng trưởng và lan tỏa nội vùng, liên vùng.

ẢNH: NGỌC DƯƠNG

Thứ ba, bộ máy được tinh gọn, tạo cơ hội cho một thể chế thống nhất, thuận lợi cho thu hút đầu tư, tập trung nguồn lực để giải quyết các bài toán lớn có tính chất và phạm vi lan tỏa, ảnh hưởng lớn hơn.

Thứ tư, cơ sở hạ tầng kết nối thuận lợi với đa dạng cả đường không, đường sông, đường biển, đường bộ và đường sắt tạo lợi thế khác biệt của vùng và từng địa phương trong phát triển.

Thứ năm, tạo thêm việc làm, thu nhập và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao để giải quyết các bài toán lớn có tầm chiến lược, khu vực và quốc tế trên một đẳng cấp mới. Từ đó, tạo hệ sinh thái toàn diện để phát triển nhanh, bền vững.

* Vậy các thách thức mà 3 tỉnh, thành phố trong vùng cần phải giải quyết là gì, thưa ông?

PGS-TS Vũ Tuấn Hưng: Thách thức lớn nhất là sự chênh lệch trong sự phát triển giữa các địa phương trong vùng. Cụ thể, sau khi TP.HCM sáp nhập 2 tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đã tạo ra một siêu đô thị lớn tầm cỡ khu vực, quốc tế. Nhưng việc sáp nhập cũng làm hụt đi thế cạnh tranh nội vùng bởi đây là 3 địa phương có sự năng động và mô hình phát triển với nhiều thế mạnh khác nhau.

Thứ hai là thách thức trong quản lý quá trình chuyển đổi từ việc sáp nhập cũng cần có thời gian để tích hợp và khai thác hiệu quả các nguồn lực trong nội bộ một địa phương trong vùng. Đặc biệt, tỉnh Long An sáp nhập vào tỉnh Tây Ninh tạo sự mở rộng hơn của vùng Đông Nam bộ so với trước ngày 1.7.2025.

ẢNH: NGỌC DƯƠNG

Thứ ba là thách thức về tích hợp quy hoạch để hoàn thiện chiến lược phát triển của từng tỉnh, thành phố trong vùng. Đây là vấn đề quan trọng giúp mọi chủ thể trong điều hành, tổ chức phát triển không gian và khai thác mọi nguồn lực.

Thứ tư là đội ngũ cán bộ có sự thay đổi về vị trí công việc, địa điểm và yêu cầu công tác mới cũng cần thời gian để làm quen, thích ứng khi các địa phương có đặc điểm địa lý, cách thức tổ chức công việc trên một thể chế mới với quy mô lớn hơn và yêu cầu công việc cao hơn.

Thứ năm là áp lực về dân số, đô thị hóa và môi trường trong quá trình phát triển như ô nhiễm môi trường, chất thải công nghiệp, nguy cơ suy giảm tài nguyên, sụt lún và thiên tai.

TP.HCM dẫn dắt cả vùng cùng phát triển

* Câu chuyện liên kết vùng giữa các tỉnh trong vùng Đông Nam bộ sẽ thay đổi ra sao, và TP.HCM sẽ thể hiện vai trò gì?

PGS-TS Vũ Tuấn Hưng: Từ 7 đơn vị hành chính thành sáp nhập còn 3, không gian liên kết trong vùng Đông Nam bộ thay đổi không chỉ ngoại vùng mà đặc biệt trong liên kết nội vùng. Điều này tạo ra nhiều thuận lợi và khó khăn mới.

Thuận lợi dễ thấy nhất là bộ máy tinh gọn, chỉ còn 3 tỉnh, thành phố nên dễ kết nối và tạo thể chế cho việc kết nối. Bên cạnh đó, các tỉnh, thành cũng dễ tập trung nguồn lực tài chính và các nguồn lực khác để hoàn thiện cơ sở hạ tầng kết nối nội bộ tỉnh, thành phố cũng như kết nối giữa 3 tỉnh, thành với nhau.

Trong bối cảnh mới, TP.HCM vẫn giữ vai trò cực tăng trưởng và dẫn dắt, tạo lan tỏa, thúc đẩy sự phát triển của nội vùng, cũng như liên kết các vùng khác và hội nhập quốc tế.

* Vừa qua, Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ tổ chức hội thảo về liên kết vùng Đông Nam bộ. Từ các ý kiến đặt ra tại hội thảo, ông có khuyến nghị gì với cơ quan Trung ương và các tỉnh trong vùng?

PGS-TS Vũ Tuấn Hưng: Hội thảo đã thảo luận và đề xuất tập trung một số vấn đề lớn.

Đầu tiên là hoàn thiện thể chế điều phối liên kết vùng. Theo đó, có thể thành lập mới hoặc nâng cao vai trò của cơ quan điều phối phát triển vùng Đông Nam bộ với thẩm quyền rõ ràng, hoạt động thực chất hơn, xây dựng cơ chế kết nối để hợp tác trong xây dựng quy hoạch, đầu tư, phân bổ và huy động, chia sẻ nguồn lực, tận dụng, khai thác tốt lợi thế, tiềm năng của từng tỉnh, thành phố.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh liên kết quy hoạch và hạ tầng giữa các địa phương trong vùng theo hướng đồng bộ hóa quy hoạch không gian, giao thông, đô thị, công nghiệp và logistics, ưu tiên đầu tư các dự án hạ tầng liên vùng trọng điểm nhằm tăng tính kết nối.

Thứ ba là tăng cường liên kết kinh tế và chuỗi giá trị toàn diện. Cần phát triển các cụm ngành, chuỗi sản xuất - dịch vụ liên tỉnh, tránh trùng lặp và cạnh tranh không lành mạnh trong nội bộ các tỉnh trong vùng, tạo thể chế gắn kết và tương hỗ phát triển.

Đồng thời, tạo cơ chế để khuyến khích doanh nghiệp tham gia liên kết vùng thông qua cơ chế ưu đãi và hỗ trợ chính sách chung trên cơ sở thống nhất của các địa phương và tăng cường vai trò điều phối của hội đồng vùng.

Thứ 4 là liên kết trong phát triển nguồn nhân lực và khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên cơ sở tận dụng lợi thế, tiềm năng, thế mạnh của trung tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao TP.HCM. Ngoài ra, cần xây dựng chiến lược đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực chung cho toàn vùng.

Nhanh chóng triển khai các cơ chế đặc thù mới

* Vậy cần ưu tiên đầu tư các dự án hạ tầng trọng điểm nào để kết nối liên vùng, thưa ông?

PGS-TS Vũ Tuấn Hưng: Theo tôi, cần ưu tiên đặc biệt các dự án về hoàn thiện quy hoạch tích hợp của từng địa phương và vùng coi đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu, cấp bách. Quy hoạch sẽ là cơ sở định hướng khai thác tốt nhất các nguồn lực của từng địa phương và vùng trong bối cảnh, không gian và dư địa phát triển mới.

Song song đó, cần tập trung nguồn lực để hoàn thiện cơ sở hạ tầng kết nối giao thông, logistics để tạo điều kiện lưu thông, phát triển công nghiệp, dịch vụ, thương mại và các lĩnh vực khác.

Trong bối cảnh mới, các tỉnh, thành cũng cần ưu tiên xây dựng cơ sở hạ tầng số, hạ tầng công nghệ, hạ tầng kinh tế tri thức, hạ tầng trung tâm tài chính quốc tế, kinh tế xanh trên nền tảng tạo thành một hệ sinh thái thu hút và phát triển các mô thức kinh tế mới với hàm lượng trí tuệ phù hợp lợi thế, tiềm năng của vùng. Đồng thời, các tỉnh cần tích cực đầu tư dự án để thu hút nhà đầu tư lớn vào vùng.

ẢNH: NHẬT THỊNH

* Quốc hội đã thống nhất điều chỉnh, bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù mới cho TP.HCM. Ông đánh giá những chính sách trên sẽ giúp TP.HCM bứt tốc, phát huy vai trò dẫn dắt vùng kinh tế trọng điểm phía nam như thế nào?

PGS-TS Vũ Tuấn Hưng: Theo cá nhân tôi, những nội dung này đang cho thấy cơ hội tốt để từ thể chế đi vào thực tiễn thu hút các nhà đầu tư chiến lược. Nhưng chỉ thể chế là chưa đủ, mà TP.HCM cần tập trung cao đội, cả hệ thống chính trị vào cuộc để triển khai, ưu tiên các dự án cụ thể, trọng tâm, trọng điểm. Cần coi đây là hạt nhân, điểm huyệt quan trọng tạo bứt phá cho TP.HCM trong bối cảnh mới để tập trung nguồn lực thực hiện thật sự quyết liệt, hiệu quả.

* Khi vùng Đông Nam bộ chỉ còn 3 tỉnh, thành phố, theo ông có nên mạnh dạn giao TP.HCM làm "nhạc trưởng" điều phối vùng?

PGS-TS Vũ Tuấn Hưng: Việc sáp nhập tạo ra những thế, lực và tiềm năng vô cùng lớn cho cực tăng trưởng TP.HCM. Do đó, tôi tin rằng, TP.HCM xứng đáng và sẽ đóng tốt vai trò, vị trí quan trọng trong điều phối, giữ vai trò "nhạc trưởng" để việc triển khai chính sách liên kết vùng và thúc đẩy sự phát triển các địa phương nhanh, bền vững hơn.

* Xin cảm ơn ông!