Xuất khẩu thủy sản có lập lại kỳ tích?

Khởi động lạc quan

Con số trên khá bất ngờ, bởi theo báo cáo của Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản VN (VASEP), tình hình khó khăn chung khiến kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả năm 2023 chỉ đạt 9,2 tỉ USD, giảm 8% so với năm 2022. Dự báo khó khăn này sẽ tiếp tục trong những tháng đầu năm 2024 vì có thêm những thách thức làm chậm khả năng hồi phục xuất khẩu.

Ông Nguyễn Văn Đạo, Tổng giám đốc Công ty CP Gò Đàng (Tiền Giang), cho biết: "Trong năm 2023, thị trường Mỹ, châu Âu do chịu tác động của lạm phát nên sức tiêu dùng của khách hàng cũng hạn chế. Trong khi đó, thị trường Trung Quốc do ảnh hưởng lớn từ dịch Covid-19, bị đứt gãy chuỗi cung ứng, cần có thời gian để xác lập lại, nên nhu cầu chậm; cùng với một số trục trặc do tác động của cuộc xung đột Nga - Ukraine cũng như xung đột của một số nước khác. Tất cả đã tác động đến tổng cầu thủy sản. Tuy nhiên, những tháng cuối năm 2023, thị trường có những tín hiệu tích cực, nhất là Trung Quốc. Đây cũng là một trong những niềm tin để các doanh nghiệp xuất khẩu trong ngành xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh năm 2024".

ĐÀO NGỌC THẠCH

Ông Trần Văn Dũng, Tổng giám đốc Công ty CP chế biến XNK thủy sản Bà Rịa-Vũng Tàu (Baseafood), nhận định: "Chính phủ có những động thái tích cực hỗ trợ doanh nghiệp như chính sách giảm thuế giá trị gia tăng 2%; sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và các địa phương, ban, ngành để gỡ thẻ vàng IUU. Việc Trung Quốc cấm nhập khẩu thủy sản Nhật Bản khiến các nhà máy Nhật Bản sang các nước lân cận tìm đối tác gia công cũng là cơ hội của doanh nghiệp VN. Trong năm 2023, Baseafood đã tăng lượng hàng gia công cho Nhật lên gần 30% và sẽ tiếp tục đẩy mạnh trong năm 2024 cùng các sản phẩm giá trị gia tăng dành cho người già và trẻ nhỏ".

Nhưng vẫn chồng chất khó khăn

Dù vậy, các doanh nghiệp thủy sản nhận định năm 2024 vẫn phải đương đầu với nhiều khó khăn khi nguồn cung nguyên liệu nội địa hạn chế, còn thị trường xuất khẩu đối mặt thêm nhiều thách thức mới.

Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP thực phẩm Sao Ta, cho biết ngành tôm tiếp tục trạng thái chờ đợi vì những khó khăn chồng chất liên quan đến các yếu tố chính trị, kinh tế ở nhiều thị trường quan trọng. Trạng thái này sẽ tiếp tục kéo dài đến hết quý 1. Còn diễn biến thế nào phải tiếp tục chờ tín hiệu từ Hội chợ thủy sản Boston (Mỹ) vào tháng 3 tới. "Dịp này tôi sẽ trực tiếp đến hội chợ để nắm bắt xu hướng thị trường cũng như gặp gỡ đối tác thế giới. Bên cạnh đó, tìm hiểu về việc Mỹ điều tra chống trợ cấp với con tôm VN. Nếu xảy ra tình huống Mỹ áp thuế thì hoạt động xuất khẩu tôm của VN sẽ càng thêm khó khăn", ông Lực lo lắng.

Ông Trần Anh Khoa, Tổng giám đốc Công ty TNHH Anh Khoa (Cà Mau), đánh giá: Hiện nay, thị trường Trung Quốc lượng hàng tồn kho giảm, nhu cầu tiêu thụ khởi sắc nhưng nguồn cung nguyên liệu nội địa VN lại hạn chế. Nguyên nhân là do thời gian qua giá tôm giảm khiến người nuôi giảm. Thậm chí ở nhiều vùng tôm lúa, người dân bỏ tôm chuyển qua trồng lúa vì giá lúa thuận lợi hơn. Bên cạnh đó là tác động của hiện tượng thời tiết và môi trường nuôi không thuận lợi làm năng suất giảm.

Bắt đầu lạc quan khi nhu cầu nhập khẩu từ Trung Quốc tăng trở lại, tuy nhiên ông Doãn Chí Thiên, đại diện Công ty CP Nam Việt (chuyên xuất khẩu cá tra), cũng thận trọng nhận định rằng thị trường khác vẫn còn nhiều khó khăn về nhu cầu. Hiện dù nhu cầu lạc quan nhưng giá thành sản phẩm cũng ở mức thấp. Nếu năm ngoái phải chấp nhận bán giá thấp hơn giá thành sản xuất thì năm nay giá cũng chỉ mới đạt mức hòa vốn. Điều lạc quan với doanh nghiệp là giá nguyên liệu đã giảm khoảng 4.000 đồng/kg so với năm ngoái, xuống còn 27.500 - 28.000 đồng/kg, giảm bớt áp lực chi phí.

Trao đổi với Thanh Niên, bà Lê Hằng, Giám đốc truyền thông của VASEP, phân tích: Lạm phát ở các nước lớn đã được kiềm chế, kinh tế thế giới đã thoát đáy, nhưng phục hồi chậm. Về tốc độ xuất khẩu tăng trưởng cao trong tháng 1 năm nay, bà Hằng lý giải, số liệu thống kê cho thấy tín hiệu tăng trưởng, tuy nhiên đó là do chúng ta so sánh với cùng kỳ năm trước, khi xuất khẩu đang ở đáy. Còn thực tế, xuất khẩu thủy sản vẫn đang gặp khó khăn. Các diễn biến xung đột Nga - Ukraine, giao tranh ở Trung Đông và các vấn đề chính trị khác trên thế giới đã và vẫn đang làm xáo trộn thương mại toàn cầu, trong đó có thủy sản.

Hệ lụy là chi phí vận tải tăng, giá thành sản phẩm đầu vào cho nuôi trồng, chế biến thủy sản tăng. Điều này có thể ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu thụ thủy sản trong năm 2024. Chưa kể, các thị trường xuất khẩu chính của thủy sản VN là Mỹ, châu Âu và khu vực Bắc Mỹ nên hàng hóa phải đi qua kênh đào Suez. Do đó, căng thẳng ở biển Đỏ đang ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động xuất khẩu thủy sản VN.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP, nhận định: "Căng thẳng ở biển Đỏ làm thiệt hại đến xuất khẩu thủy sản sang châu Âu vẫn ở mức độ chưa lớn vì tháng 1 chưa phải là tháng cao điểm xuất khẩu. Mặt khác, các nước cũng đã mua hàng xong và đang chờ giải tỏa hàng tồn sau mùa lễ hội mới bắt đầu đặt hàng tiếp. Phải đến giữa tháng 6 hoặc tháng 7.2024 mới có thể thấy sự phục hồi ở thị trường châu Âu. Còn thị trường Mỹ, tuy kinh tế nước này đang tốt lên nhưng tình hình tiêu thụ cũng khó trở lại bình thường giống như trước. Cần có thời gian để người tiêu dùng cân nhắc quyết định chi tiêu mạnh tay hơn, mua bán nhiều hơn".

Theo nhiều doanh nghiệp xuất khẩu, trong năm 2024, ngành tôm VN tiếp tục cạnh tranh gay gắt với Ecuador, Ấn Độ về giá và nguồn cung. Tình trạng dư cung có thể vẫn tiếp diễn tới ít nhất nửa đầu năm 2024, trong đó sản lượng tôm thế giới năm 2024 sẽ tăng 4,8%, lên 5,9 triệu tấn. Ecuador và Ấn Độ đang tăng thị phần cả ở Mỹ, Trung Quốc, EU và Nhật Bản. Trong khi đó mặt hàng cá tra lại sáng sủa hơn khi tồn kho ở các thị trường Mỹ, Trung Quốc, EU bắt đầu giảm nên giá xuất khẩu sẽ tăng trở lại ở các thị trường này. Theo VASEP, nếu tình hình diễn biến thuận lợi vào nửa cuối năm 2024, kim ngạch xuất khẩu có thể đạt khoảng 9,5 tỉ USD.