'Chợ đen' tiền ảo: Nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia

Hàng ngàn tỉ đồng giao dịch phi pháp mỗi tuần trên các “chợ đen” và sàn giao dịch tiền ảo, gây nhiều hệ lụy khó lường.

Trao đổi với Thanh Niên, đại diện Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 - Bộ Công an), cho biết các hoạt động liên quan đến mua bán, đầu tư tiền ảo không chỉ là nguy cơ mà đã ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình an ninh trật tự trong nước.

Tiền ảo là sản phẩm của công nghệ cao, giao dịch trên internet có tính xuyên biên giới, nên nhiều vụ dù xảy ra trên thế giới cũng ảnh hưởng đến tình hình tại VN và ngược lại.

Năm 2017, thế giới chứng kiến sự sụp đổ của tiền ảo Bitconnect (BCC) với quy mô toàn cầu. BCC là tiền ảo được bán theo mô hình đa cấp, sở hữu bởi Công ty Bitconnect tại Mỹ.

Cùng với sự gia tăng “phi mã” của Bitcoin và các đồng tiền ảo trong năm 2017, giá trị vốn hóa của tiền ảo BCC đạt 2,5 tỉ USD tại nhiều thị trường, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, tháng 1.2018, sàn giao dịch tiền ảo BCC bị đóng cửa sau 15 tháng hoạt động, vì bị Ủy ban Chứng khoán Texas (Mỹ) cáo buộc có liên quan đến các thương vụ đầu tư gian lận và lừa đảo.

Ngay lập tức, đồng BCC trở thành “rác” sau khi bị hủy bỏ khỏi tất cả các sàn giao dịch lớn nhỏ. Giá trị của BCC từ 500 USD đã giảm xuống dưới 1 USD. Hàng ngàn nhà đầu tư mất trắng các khoản tiền rót vào sàn này. Trong đó, ước tính các nhà đầu tư ở Việt Nam cũng “bay” mất hàng ngàn tỉ đồng.

Tháng 4.2018, một nhóm nhà đầu tư tại TP.HCM đã tố cáo Công ty Modern Tech và nhóm phát triển iFan, Pincoin lừa đảo chiếm đoạt tài sản lên đến 15.000 tỉ đồng, với số lượng nạn nhân khoảng 32.000. Gần đây nhất, vào tháng 7.2019, nhà sáng lập Plus Token (Pluscoin) tại Trung Quốc biến mất cùng với số tiền 3 tỉ USD của nhà đầu tư (trong đó có rất nhiều nhà đầu tư Việt Nam). Đây được coi là vụ lừa đảo lớn nhất liên quan đến tiền ảo được ghi nhận từ trước đến nay. Theo đại diện A05, tại nhiều địa phương cũng đã xuất hiện nhiều vụ án liên quan đến mua bán giao dịch tiền ảo tương tự.

Nguyễn Hữu Tiến, Chủ tịch Công ty OTCMAX, được xác định đã lừa đảo bán tiền ảo VNcoin chiếm đoạt 200 tỉ đồng Ảnh: Đình Trường

Theo đánh giá của A05, thực tiễn tại các địa phương cho thấy, hoạt động đầu tư giao dịch tiền ảo hiện nay là một trong những nguyên nhân gia tăng các loại tội phạm cũng như tình hình vi phạm pháp luật. Trong khi đó, hiện vẫn chưa có khung pháp lý chính thức, rõ ràng về “tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo”.

Những loại này cũng không nằm trong danh mục hàng hóa, dịch vụ kinh doanh bị cấm, không phải là phương tiện thanh toán hay công cụ chuyển nhượng và chưa được ghi nhận trong bất cứ văn bản quy phạm pháp luật nào của hệ thống pháp luật Việt Nam, dẫn đến việc cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn, lúng túng trong việc thực thi pháp luật.

Đối với tội phạm, các tài sản có được sau khi thực hiện hành vi vi phạm pháp luật đều chuyển vào các sàn tiền ảo, gây khó khăn cho công tác điều tra, tiềm ẩn nhiều nguy cơ đe dọa an ninh, trật tự các quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Quảng bá gây nhầm lẫn

Năm 2017, Thủ tướng phê duyệt đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo. Trong đó, Thủ tướng giao Bộ Tư pháp xây dựng đề án và tham mưu cho Chính phủ trong vấn đề hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tài sản ảo và tiền ảo.

Bộ này cũng đã hoàn thành đề án và trình Chính phủ. Chính phủ đã giao một số bộ, ngành liên quan, trong đó Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước, tiếp tục nghiên cứu để sớm có khuôn khổ pháp lý chính thức cho hoạt động của các sàn giao dịch tiền ảo, tiền mã hóa.

Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có quy định nào được ban hành theo đề án của Chính phủ. Liên quan đến chỉ đạo của Thủ tướng, Thanh Niên đã nhiều lần liên lạc với người có trách nhiệm tại Bộ Tư pháp, nhưng chưa có câu trả lời chính thức.

Từ những khó khăn vướng mắc trong hoạt động phòng chống tội phạm liên quan đến tiền ảo, A05 cũng kiến nghị Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và các bộ, ngành liên quan khẩn trương xây dựng khung pháp lý theo Quyết định số 1255/QĐ-TTg ngày 21.8.2017 của Thủ tướng về đề án nói trên. Ngân hàng Nhà nước có các biện pháp quản lý, không để các sàn giao dịch tiền ảo sử dụng dịch vụ thanh toán tại VN để mua bán tiền ảo trái pháp luật.

Trao đổi với Thanh Niên, TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế T.Ư, đánh giá việc số lượng lớn người Việt Nam tham gia vào hoạt động đầu tư mua bán tiền ảo trên các sàn giao dịch quốc tế đã dẫn đến một lượng tiền khổng lồ chảy ra nước ngoài, lên tới hàng trăm, hàng ngàn tỉ đồng mỗi ngày, nhưng các cá nhân, tổ chức thu lợi nhuận không khai báo và đóng thuế, gây thất thu ngân sách cho nhà nước.

“Chúng ta hay nói đây là tiền ảo nhưng tôi thấy đó là tiền thật, không ảo một tí nào, trong khi rất nhiều nước đã từng bước đi vào kiểm soát, quản lý thì chúng ta vẫn thả nổi. Để càng chậm thì thiệt hại càng lớn”, TS Lê Đăng Doanh nói.