Chuyên gia khí tượng lý giải: Vì sao sau bão mới thực sự là hiểm nguy chết người?

Đã nhiều ngày sau khi bão Yagi đi qua. Đây là cơn bão có sức gió mạnh nhất thế giới ghi nhận đến thời điểm hiện tại trong năm 2024 và phá vỡ nhiều kỷ lục.

Theo Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Hoàng Hiệp, bão Yagi là cơn bão mạnh nhất đổ bộ vào Biển Đông trong vòng 30 năm qua. Cấp độ tăng cấp của bão Yagi cũng là nhanh nhất trong lịch sử các cơn bão đi vào Việt Nam, chỉ trong vòng 8 tiếng, bão tăng từ cấp 12 lên cấp 16 (tức cấp siêu bão). Đây cũng là cơn bão có thời gian hoành hành trên đất liền của Việt Nam dài nhất từ trước đến nay.

Bởi theo thứ trưởng Bộ NN-PTNT, thông thường các cơn bão đổ bộ Hải Phòng, Quảng Ninh sau 4 tiếng sẽ thành áp thấp. Riêng cơn bão này đổ bộ Hải Phòng - Quảng Ninh và tàn phá rất lâu, thậm chí đứng im một chỗ 5 tiếng đồng hồ. Cơn bão Yagi đã quét qua miền Bắc, để lại khung cảnh đổ nát khắp các tỉnh thành mà nó đi qua. Những nóc nhà bị gió thổi bay, những công trình sụp đổ, đường sá ngổn ngang cây cối. Thế nhưng, vì là một cơn bão mạnh và có nhiều tính chất dị thường nên hoàn lưu sau bão Yagi cũng thứ tàn khốc và nguy hiểm không kém.

Bão hình thành thế nào?

Ở nước ta, bão được phân thành 5 cấp, bao gồm cấp áp thấp nhiệt đới (mức gió chỉ rơi vào khoảng cấp 6, cấp 7).

Khi cấp gió đạt cấp 8, cấp 9 thì được gọi là bão. Cấp gió 10 đến 11 được gọi là bão mạnh. Bão đạt cấp 12 được gọi là bão rất mạnh. Khi đạt cấp gió 14 đến 17 được gọi là cấp siêu bão với sức tàn phá mang tính hủy diệt.

Theo Đài Khí Tượng Thủy Văn khu vực Nam Trung Bộ, bão có đường kính tới hàng trăm km, hình thành trên vùng biển nhiệt đới.

Áp suất khí quyển trong bão thấp hơn rất nhiều so với xung quanh và thường thấp hơn 1000mb. Đây cũng là nguyên nhân gây ra gió rất mạnh trong bão.

Như vậy có thể xem bão là một trận gió xoáy từ các phía thổi vào vùng trung tâm bão, càng gần trung tâm thì gió càng mạnh, có khi lên đến vài trăm cây số một giờ, nhưng chính giữa lại là một vùng gió tương đối nhẹ hay lặng gió gọi là mắt bão.

Ảnh: Chụp màn hình

Theo Th.S Lê Thị Xuân Lan, chuyên gia dự báo khí tượng thủy văn, bão yếu, bão trung bình thì không có mắt, mắt không rõ, nhưng bão mạnh từ cấp 11, 12 trở lên thì sẽ có mắt bão.

Bão càng mạnh thì mắt bão càng sắc nét. Và đường kính của mắt bão cũng tùy theo từng cơn bão. Trong đó, theo thạc sĩ Xuân Lan, cơn bão số 3 (tức bão Yagi) có đường kính khoảng 100 km.

Tại nước ta, mùa mưa bão thường bắt đầu từ tháng 6 và kết thúc vào cuối tháng 11 hoặc nửa đầu tháng 12. Bão thường tập trung nhiều nhất trong các tháng 8,9,10.

Các cơn bão cũng có nhiều kích thước khác nhau, một vài cơn bão có hoàn lưu nhỏ chỉ gây mưa và gió mạnh trên phạm vi hẹp, trong khi có những cơn bão hoàn lưu rộng trải dài hàng ngàn km với mưa to và gió mạnh trên diện rộng.

Hoàn lưu bão là gì?

Theo Th.S Lê Thị Xuân Lan, chuyên gia dự báo khí tượng thủy văn, hoàn lưu bão hay hoàn lưu sau bão thực chất là một.

Trong đó, hoàn lưu sau bão là cực kỳ nguy hiểm, có thể gây thiệt hại về người và của hết sức tàn khốc. Hoàn lưu sau bão là hiện tượng mưa lớn thành từng trận. Những cơn mưa này thường kéo dài và xuất hiện khi cơn bão đã qua, nhưng những dải mây xoắn vẫn duy trì, do địa hình, hoặc do những tác động khác trong khí quyển, nên tiếp tục gây mưa. Lúc này gió giảm nhưng mưa có thể không giảm, thậm chí có lúc tăng do lượng ẩm còn quá lớn, ma sát với địa hình.

"Một cơn bão đã hình thành thì hoàn lưu xung quanh có khi rất rộng, có khi hẹp hơn, tùy theo cơn bão và cường độ của bão. Hoàn lưu bão là tính từ tâm ra đến rìa của hoàn lưu, những cơn bão nhỏ thì khoảng 300 km, những cơn bão lớn có khi lên đến 500 km hoặc hơn. Ví dụ cơn bão số 3 (Yagi) là đường kính lên trên 1000km, tức từ tâm ra là hơn 500 km", Th.S Xuân Lan cho biết.

Dù không nằm trong vùng tâm bão Yagi nhưng các tỉnh lân cận như Lào Cai, Yên Bái, Cao Bằng... lại chịu ảnh hưởng nặng nề của hoàn lưu bão. Lũ quét, sạt lở kinh hoàng đã khiến hàng trăm người chết và mất tích, thiệt hại về tài sản vô cùng lớn.

Ảnh: Đình Huy

Giải thích cho khía cạnh này, thạc sĩ Lê Thị Xuân Lan cho biết vì các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Cao Bằng… nằm ở vùng phía bắc của tâm bão đi qua, vốn là vùng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

"Trong một cấu trúc của một cơn bão thì nửa phía bắc của cơn bão là nơi nguy hiểm nhất. Tàu thuyền rơi vào phía bắc thì gọi là "tử địa", rất khó thoát ra. Cho nên hoàn lưu bão sau khi bão đã đi qua rồi, thậm chí bão tan rồi, trở thành một vùng áp thấp rồi thì hoàn lưu sau bão vẫn tiếp tục gây nguy hiểm".

Bão đã qua nhưng thiên tai vẫn hiển diện. Những con số đau lòng về thiệt hại nhân mạng, thiệt hại tài sản vẫn tăng lên hằng ngày. Người dân các tỉnh miền Bắc đã, đang và vẫn sẽ phải đối diện với nguy cơ lũ lụt, sạt lở đất trong những ngày tới cùng những thách thức bệnh dịch, tái thiết sau này.

Báo Thanh Niên sẽ liên tục cập nhật về tình hình mưa lũ, công tác cứu hộ, cứu nạn trong các bản tin sau, kính mời quý vị theo dõi.