Tết Nguyên Đán: Nguồn gốc, vì sao là tết lớn nhất trong năm của người Việt?

Tết Nguyên Đán hay còn gọi là tết cả, tết ta, tết âm lịch hay đơn giản chỉ là tết. Với người Việt, đây là lễ quan trọng nhất trong năm. Mọi người dọn dẹp nhà cửa, cùng quây quần các thành viên trong nhà đón tết.

Nguồn gốc Tết Nguyên Đán

Theo TS Trần Long, Trưởng bộ môn Văn hóa Việt Nam, Khoa Văn hóa học, Trường ĐH KHXH&NV (ĐH Quốc gia TP.HCM), ngày trước người Việt đa số làm nông, nên Tết Nguyên Đán là khi nông nhàn, công việc rảnh rỗi, là thời gian để mọi người nghỉ ngơi, bù đắp những ngày lao động vất vả trong năm.

Tết là do đọc chệch từ chữ “tiết”, Nguyên là đầu tiên, còn Đán là buổi sáng sớm. Do đó, Tết Nguyên Đán được dịch là khoảng thời gian đầu của một năm mới, dần dần được gọi vắn tắt là tết.

Giải thích thêm, TS Trần Long cho hay, tiết là một hiện tượng khí hậu thay đổi sau 15 ngày quả đất tự quay quanh đó và đi một đoạn trên quỹ đạo biểu kiến quanh mặt trời. Vì vậy mà tết gắn liền với chữ tiết của 24 tiết trong năm. Đây là khoảng thời gian Bắc bán cầu dần dịch chuyển đến gần mặt trời hơn, thời tiết ấm áp, cây cối đâm chồi nảy lộc.

Vì âm lịch là lịch theo chu kỳ vận hành của mặt trăng nên Tết Nguyên Đán muộn hơn Tết Dương lịch. Hơn nữa, quy luật 3 năm nhuận 1 tháng của âm lịch nên ngày đầu năm của dịp Tết Nguyên Đán không bao giờ trước ngày 21.1 dương lịch và sau ngày 19.2 dương lịch mà thường rơi vào khoảng cuối tháng 1 đến giữa tháng 2.

Con cháu mừng tuổi ông bà ngày đầu năm mới

TL

Tuy nhiên, thông thường chúng ta cảm nhận rõ nhất không khí tết ở vào khoảng từ 20 tháng chạp đến hết 7 ngày đầu năm.

Nguồn gốc Tết Nguyên đán vẫn còn đang có nhiều ý kiến khác nhau, có những ý kiến cho rằng có nguồn gốc từ Trung Quốc và được du nhập về Việt Nam trong thời kỳ Bắc thuộc. Nhưng theo sự tích bánh chưng bánh dày cũng như những tài liệu khác thì người Việt đã ăn tết từ trước thời vua Hùng, nghĩa là trước cả giai đoạn 1000 năm Bắc thuộc.

Vì sao người Việt ăn Tết Nguyên Đán lớn?

Mỗi năm, dịp Tết Nguyên Đán cũng là dịp người lao động, học sinh được nghỉ dài nhất trong năm. Trong tâm thức người Việt, tết ai cũng mong được trở về sum họp bên gia đình, cùng đi chúc tết họ hàng, làng xóm. Ở các vùng quê thì các kỷ niệm về ngày tết quây quần bánh chưng, bày biện mâm ngũ quả dâng lên bàn thờ tổ tiên cũng là nằm sâu trong ký ức mỗi người.

Ngày trước, người Việt cũng sinh sống trong phạm vi làng, xã, quanh năm gắn với nông nghiệp lúa nước nên ngày tết có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Không chỉ là thời gian nghỉ ngơi sau một vụ mùa bội thu, mà còn là dịp để mọi người được ăn những món ngon.

Tái hiện không khí tết tại công viên Lê Văn Tám

SDL

Ở các vùng quê, không có bắn pháo hoa hay các hoạt động ngoài trời, nên đêm giao thừa, mọi người thường quây quần bên nhau, thắp nén nhang lên bàn thờ tổ tiên cầu chúc những điều tốt đẹp nhất cho năm mới.

Theo quan niệm của người Việt, tết không chỉ là dịp để củng cố thêm mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình, họ hàng, làng xóm, mà còn là dịp để đoàn tụ, thể hiện lòng hiếu kính với người đã mất bằng cách “mời ông bà về ăn tết” vào ngày 30 tết, đêm giao thừa. Từ đó cho đến khi “đốt vàng” hết tết, bàn thờ thường được đốt nhang vòng, không khí ngày tết vì vậy càng thiêng liêng, ấm áp hơn.

Những trò chơi dân gian ngày tết

SDL

TS Long nhận định, ngày nay, với sự phát triển của xã hội, quan niệm về tết đã thay đổi, trong đó nổi bật nhất là sự thay đổi từ “ăn tết” sang “nghỉ tết”, “chơi tết”. Điều kiện sống được nâng lên, do vậy quan niệm “ăn tết” trong dịp tết đang dần dần được chuyển sang hướng nghỉ ngơi, du lịch...

Nhưng nhìn chung, ai cũng mong được về quê ăn tết, sum họp, quây quần bên các thành viên trong gia đình.