Bây giờ đời sống của người dân miền Trung có nhiều thay đổi, không còn chuyện “ăn mắm mút dòi” để dành tiền đi chơi bài chòi hay xem bài chòi để con khóc đến “lòi rốn ra” nhưng mỗi khi tết đến xuân về, thấy có hội bài chòi thì nhiều người cũng muốn tham gia để lấy hên đầu năm.
Mê gì để con khóc đến "lòi rốn ra"
Người chơi bài chòi vào dịp đầu xuân vừa để cùng gia đình, làng xóm vui chơi, giải trí vừa để cầu may, cầu lộc đầu năm. Thời gian diễn ra hội bài chòi ngắn dài khác nhau, có khi chỉ trong ba ngày tết nhưng cũng có thể kéo dài đến rằm tháng giêng và đến tận tháng hai âm lịch. Vài năm gần đây, bài chòi còn được xem là sản phẩm du lịch để thu hút du khách đến với phố cổ Hội An (Quảng Nam), TP.Quy Nhơn (Bình Định)....
 |
Hội chơi bài chòi sẽ được tổ chức tại nhiều điểm ở miền Trung trong dịp tết Quý Mão - 2023 |
hoàng trọng |
Dịp tết Quý Mão năm nay, hội bài chòi được tổ chức tại nhiều huyện, thị ở tỉnh Bình Định như An Nhơn, Phù Mỹ, Tuy Phước, Tây Sơn, Hoài Nhơn, TP.Quy Nhơn... từ cuối tháng Chạp cho đến hết tháng Giêng.
Trong những ngày tết, bài chòi được tổ chức tại Hội xuân Chợ Gò ở H.Tuy Phước (từ sáng mùng 1 tết), hội đánh bài chòi tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành (TP.Quy Nhơn, vào các tối từ mùng 4 đến 15 tháng giêng), tại Hội mừng chiến thắng Đống Đa ở Bảo tàng Quang Trung (H.Tây Sơn, từ mùng 4 đến mùng 6 tết)...
 |
Hội bài chòi tại Bình Định |
hoàng trọng |
Phố cổ Hội An (Quảng Nam) tổ chức hô hát bài chòi từ mùng 1 đến mùng 10 tết để phục vụ người dân và du khách. Theo Sở VH-TT-DL tỉnh Quảng Nam, trên địa bàn tỉnh này có khoảng 30 câu lạc bộ bài chòi được UBND các xã, phường, thị trấn ra quyết định thành lập với khoảng 300 nghệ nhân, nhạc công tham gia và thường xuyên tổ chức sinh hoạt. Ngoài Hội An, tại TP.Tam Kỳ và các huyện Duy Xuyên, Phú Ninh, Núi Thành, Hiệp Đức, Tiên Phước... cũng thường tổ chức hoạt động bài chòi.
Tại Phú Yên, các câu lạc bộ bài chòi dân gian cũng tổ chức hội chơi bài chòi tại nhiều nơi trên địa bàn H.Tuy An, TP.Tuy Hòa... từ mùng 1 tết cho đến hết tháng Giêng và suốt mùa lễ hội cầu ngư ở các địa phương ven biển. Hiện tỉnh Phú Yên có 13 câu lạc bộ bài chòi, khoảng 200 nghệ nhân.
 |
Các nghệ nhân tỉnh Phú Yên tổ chức hội bài chòi |
hoàng trọng |
 |
Chị Hiệu trong bài chòi tỉnh Phú Yên |
hoàng trọng |
Theo ông Nguyễn Văn Ngọc, Phó giám đốc Nhà hát nghệ thuật truyền thống tỉnh Bình Định, bài chòi được hiểu một cách đơn giản nhất là một kiểu đánh bài ngồi trên chòi mà đánh. Nhưng không chỉ dừng lại ở một trò chơi bài ở trong một không gian mở mà nó gắn liền với nghệ thuật diễn xướng hô bài chòi với các nghệ nhân chính trong vai trò anh (chị) Hiệu, những người quản trò dẫn dắt cuộc chơi.
Cái không khí rộn ràng khi tiếng trống chầu thúc vang mỗi khi có hội bài chòi đã lôi cuốn, giục giã biết bao người dân hòa mình cùng những lời hô mang đậm bản sắc của vùng đất dân quê của các anh Hiệu, chị Hiệu. Đây mới là mãnh lực chính cuốn hút mọi người đến dự hội. Tuy là một hội đánh bài nhưng đây là một loại hình sinh hoạt giải trí dân gian, một hình thức chơi bài không có tính sát phạt, không cốt ở chỗ ăn thua, mà chỉ để vui xuân, giải trí.
 |
Sự uyển chuyển, hài hước, cái duyên của các anh Hiệu, chị Hiệu trong hô bài chòi khiến nhiều người yêu thích |
hoàng TRọng |
“Tiền thưởng cho người thắng cuộc trong chơi bài chòi chỉ mang tính chất tượng trưng, được quan niệm như là lộc đầu xuân, mang lại may mắn cho người chơi trong năm mới. Ngoài việc thử thời vận hên xui vào dịp đầu năm, người ta tìm đến bài chòi còn để mua vui qua giọng hô, tài ứng đối và lối diễn trò của Hiệu. Trong câu ca 'Rủ nhau đi đánh bài chòi/Để con nó khóc cho lòi rốn ra', người mẹ trẻ không phải vì mê đánh bạc, sát phạt nhau mà mê những lời hô, hát, sự uyển chuyển, hài hước của các anh Hiệu, chị Hiệu”, ông Nguyễn Văn Ngọc nói.
 |
Trao thưởng cho người thắng hội bài chòi chỉ mang tính chất tượng trưng |
hoàng trọng |
Giới trẻ tham gia ngày càng đông hơn
Theo TS Nguyễn Thị Thu Trang (Cục Di sản văn hóa, Bộ VH-TT-DL), việc UNESCO ghi danh Nghệ thuật Bài chòi (năm 2017) đã giúp các cộng đồng địa phương nhận thức đầy đủ hơn về giá trị di sản, mở rộng đối tượng tham gia hoạt động bài chòi và thu hút, khuyến khích giới trẻ quan tâm, tự nguyện tìm hiểu, trải nghiệm di sản. Do đó, sau khi được ghi danh, bài chòi đã có được sự quan tâm và những cơ chế hỗ trợ bước đầu để tạo niềm tin cho cộng đồng và say mê hơn.
 |
Người chơi hội bài chòi |
hoàng trọng |
Các tỉnh, thành phố cũng quan tâm nghiên cứu, xây dựng hồ sơ nghệ nhân, tổ chức các lớp truyền dạy cho thế hệ trẻ trong và ngoài trường học, chỉ đạo tổ chức các hoạt động giao lưu, trình diễn ở các địa phương để cộng đồng được thực hành, nghệ nhân được trình diễn và truyền dạy nên kích thích tinh thần cộng đồng. Tổ chức các hoạt động du lịch gắn với làng quê sông nước mà bài chòi được đưa vào trình diễn, tạo điều kiện cho nghệ nhân có thu nhập và được động viên tinh thần.
Bài chòi cũng nhận được nhiều sự quan tâm hơn để nghiên cứu và phổ biến kiến thức, cộng đồng dễ tiếp cận với thông tin về bài chòi.
“Giới trẻ tham gia đông hơn sau khi di sản được ghi danh, vì các hoạt động nhiều hơn, họ được khuyến khích tham gia, say mê chứ không phải do lợi ích khi tham gia, nên chính quyền chỉ cần phát động là giới trẻ tham gia”, TS Nguyễn Thị Thu Trang nói.
 |
TS Nguyễn Thị Thu Trang phát biểu tại một hội thảo về nghệ thuật bài chòi diễn ra tại Bình Định vào tháng 8.2022 |
hoàng trọng |
Theo TS Nguyễn Thị Thu Trang, hiện các nghệ nhân bài chòi ý thức hơn về nghề, yêu nghề hơn, giữ nghề, giữ giọng hát, học hỏi thêm, sáng tạo những câu hát mới, khắc phục điểm yếu và học hỏi thêm kỹ thuật mới cho hay hơn. Các nghệ sĩ có ý thức và trách nhiệm đào tạo cho lớp trẻ để học cho biết hoặc học cho thành nghề, học để sống bằng nghề.
Cả nước có 1.376 người đang thực hành bài chòi
Theo kết quả kiểm kê của Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT-DL), đến năm 2022, cả nước có 1.376 người (870 nam, 506 nữ) trong 86 đội, nhóm, câu lạc bộ đang thực hành bài chòi tại 9 tỉnh, thành phố: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa và Đà Nẵng.
Trong đó, tại Bình Định và Quảng Nam, bài chòi phát triển mạnh với 37 câu lạc bộ, 27 gia đình, 106 nghệ nhân (71 nam, 35 nữ) và có ảnh hưởng tới các tỉnh còn lại.
Bình luận (0)