Thanh toán di động tại Việt Nam vào giai đoạn nước rút

Theo Reuters, đây là các điểm bán rong cung cấp đồ ăn nhanh từ súp cua cho tới bánh mì kẹp thịt cho nhân viên văn phòng và cả những người lao động phổ thông như tài xế Grab, họ chấp nhận thanh toán hầu hết các loại ví điện tử phổ biến ở Việt Nam (hiện có hơn 28 loại ví điện tử khác nhau ở trong nước) và cũng cho phép người dùng chuyển khoản qua di động.

Các dịch vụ ví cũng hy vọng tận dụng lợi thế dân số trẻ của Việt Nam để từng bước biến quốc gia này thành nền kinh tế không tiền mặt vào năm 2027 như giới lãnh đạo tuyên bố, cuộc cạnh tranh quyết liệt để giành thị phần cũng bắt đầu bùng nổ và không chỉ ở Việt Nam mà còn lan sang cả các quốc gia láng giềng ở Đông Nam Á.

Tuy nhiên, không phải dịch vụ thanh toán ví điện tử nào cũng sống sót qua cuộc cạnh tranh này. Theo nhà tư vấn Oliver Wyman, các dịch vụ thanh toán di động ở các khu đô thị đông đúc đang dần bị thu hẹp, khi mà mỗi quốc gia dự kiến chỉ cho phép (và hỗ trợ) tối đa 2 nhà cung cấp ví điện tử.

Duncan Woods, người phụ trách tập đoàn kinh doanh về ngân hàng và bán lẻ ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương của hãng Oliver Wyman cho biết, hiện các nhà cung cấp ví điện tử tại Việt Nam đang phải bỏ ra nhiều tiền bù lỗ để hỗ trợ và thu hút người dùng cũng như giữ chân họ, khiến họ “muốn” dùng ví điện tử trong các giao dịch hằng ngày, tương tự cách mà các nhà thương mại điện tử như Shopee hay Tiki hoặc Lazada đang làm. Ông Woods chia sẻ, “để có được lượng người dùng đủ lớn, thì nhà cung cấp dịch vụ phải bỏ ra rất nhiều tiền và thường chiến thắng thuộc về bên rủng rỉnh nhất”.

Đông Nam Á có ít nhất 150 công ty được cấp phép ví điện tử, bao gồm nhiều hãng lớn như Grab, Go-Jek, Tencent Holdings, Ant Financial, Singapore Telecom, AirAsia và hàng chục công ty tài chính công nghệ mới (fintech) đang đua nhau để giành sự thống trị ở lĩnh vực này.

Nhiều hãng không ngần ngại đổ tiền để nắm lấy lợi thế, Grab là một ví dụ khi họ đang có kế hoạch rót thêm 500 triệu USD vào các hoạt động kinh doanh tại Việt Nam, trong đó trọng tâm là thanh toán di động. Theo DealStreetAsia, hồi tháng 7 năm nay, quỹ Vision Fund và GIC của Softbank cũng không ngại ngần đầu tư 300 triệu USD vào ví điện tử của VNPAY và hồi tháng 1 ví Momo cũng huy động được 100 triệu USD từ nhà đầu tư Warburg Pincus.

Một số hãng đang dùng tiền mặt để mở rộng quy mô, một số thì đang chấp nhận bù lỗ để giành người dùng, tất cả đều chạy nước rút để giành vị trí thống trị trong thị trường thanh toán di động mà Nomura ước tính sẽ tăng gấp 7, lên mức 109 tỉ USD vào năm 2025.

Trong khu vực, Grab được Softbank hậu thuẫn để hợp nhất với công ty thanh toán kỹ thuật số của Indonesia nhằm gia tăng sức mạnh trước đối thủ Go-Jek. Còn tại Việt Nam, ví điện tử Vimo đã sáp nhập với kênh thanh toán mPOS và đổi tên thành NextPay vào tháng 6 vừa qua, sau khi khởi động vòng gây quỹ 30 triệu USD cùng một kế hoạch tăng trưởng đầy tham vọng.

Reuters dẫn lời ông Nguyễn Hữu Tuất - Giám đốc điều hành NextPay cho biết, “chúng tôi hy vọng sẽ có mặt trên khắp Việt Nam và giành được 50% thị trường với khoảng 300.000 điểm chấp nhận thanh toán từ 60.000 doanh nghiệp/nhà bán lẻ vào năm 2023. Ông lưu ý thêm, thách thức lớn nằm ở thói quen thanh toán của người dùng.

Quay lại các điểm bán hàng rong tại TP.HCM, đây là ví dụ rõ ràng cho thấy thói quen ở quốc gia này khó thay đổi, bất chấp những nỗ lực của chính phủ nhằm thay đổi hành vi mua bán hàng rong thì nó vẫn tồn tại như là một “văn hóa” tại đây.

Các chủ tiệm hàng rong ở đây cho biết, hiện nay một số ví điện tử, bao gồm cả các loại ví có sự hợp tác giữa công ty bản địa và nước ngoài như Moca và Grab, đang cung cấp cho người dùng mức chiết khấu lên tới 30%. Chị Hương, một chủ tiệm bánh mì chia sẻ với Reuters, “Tôi cũng muốn tham gia kế hoạch không tiền mặt của chính phủ dù thú thực chưa thích lắm, vì vậy tôi tham gia theo hình thức “tiền mặt buổi sáng, quẹt thẻ buổi chiều””.

Thói quen sử dụng tiền mặt đang là thách thức của các ví điện tử tại Việt Nam Ảnh: Reuters

Theo Phil Philfordford, Tổng giám đốc APAC tại công ty Fintech FIS, việc hợp nhất ví điện tử ở cấp độ khu vực và nội địa có thể là sản phẩm trưởng thành nhằm giúp người dùng chuyển qua các nhà cung cấp dịch vụ đa dạng nhất. Đây cũng là thay đổi mang tính bước ngoặt và có khả năng liên quan tới những vụ hợp nhất ở quy mô lớn trên toàn cầu hay trong khu vực.

Những hãng khổng lồ trong khu vực đang cung cấp các siêu ứng dụng như Grab và Go-Jek, họ đang đặt cược để trở thành một thế lực về thanh toán điện tử, qua đó ràng buộc người dùng vào mạng lưới khổng lồ và khép kín của họ, từ đó cung cấp thêm các dịch vụ ký quỹ ở mức cao hơn như mô hình mà Alibaba và Tencent đang đi tiên phong ở Trung Quốc.

Ming Maa - Chủ tịch của Grab cho biết, “một trong những lý do khiến doanh nghiệp thanh toán của chúng tôi đạt được thành công như vậy là vì Grab đã có một chiến lược cụ thể hướng đến phát triển mạng lưới thương mại lớn nhất, dù là ngoại tuyến hay trực tuyến tùy theo đặc thù cụ thể”.

Các hãng khác cũng đang tìm cách biến ví điện tử thành một tiện ích mở rộng cho các doanh nghiệp hiện tại của họ. Ví dụ, người dùng ví BigPay của AirAsia có thể nhận các phần thưởng là các chuyến du lịch AirAsia và họ cũng có tham vọng biến nó thành một hình thức thanh toán phổ biến.

Tencent và Alibaba cùng các chi nhánh của họ chủ yếu tập trung vào khách du lịch của Trung Quốc bằng cách khuyến khích người dùng sử dụng ví của họ khi đi lại ở Đông Nam Á, họ cũng từng đầu tư vào các loại ví điện tử ở hầu hết các thị trường trong khu vực này.

Trong khi đó, Grab là nhà cung cấp ví duy nhất ở Đông Nam Á có giấy phép thanh toán điện tử ở 6 nền kinh tế lớn, khiến nó vươn xa nhất trong khu vực. Tuy nhiên, một số nhà quan sát vẫn còn hoài nghi vào năng lực của Grab trong tương lai.

Dmitry Levit là một nhà đầu tư tại công ty VC Cento và đã đầu tư vào một số công ty xử lý thanh toán nhưng lại tránh xa các loại ví điện tử, ông cho biết: “Mô hình kinh doanh của nhiều loại ví điện tử hiện nay có vẻ chia theo 3 loại: một là cố gắng có được nhiều khách hàng và dữ liệu của họ, hai là vừa làm vừa hoài nghi và ba là rất có lãi”.

Aldi Haryopratomo, CEO của Go-Pay, một nền tảng thanh toán của Go-Jek (chủ sở hữu của Go Việt) cho biết, “hiện Go-Jek không phải lo lắng nhiều về sự cạnh tranh từ các loại ví hoặc các hình thức tương tự. Bởi sau khi trở thành nhà cung cấp dịch vụ thanh toán kết nối tài xế với ngân hàng, chúng tôi có thể kiếm đủ tiền để ký quỹ. Khi bạn đang mải lo nghĩ về sự cạnh tranh và mối đe dọa từ các ngân hàng, thì chiếc bánh đã bị người khác giành hết”.

Thực tế, ở Indonesia và Việt Nam, chiếc bánh thanh toán điện tử đang ngày càng phình to. Quan trọng ai sẽ là người giành được sự quan tâm của người dùng ở các thị trường này cũng như trong khu vực. Câu hỏi không chỉ của các doanh nghiệp bản địa mà còn ở các doanh nghiệp đa quốc gia đang hoạt động tại đây.