Vụ cháy Công ty Rạng Đông: Làm rõ chính xác lượng thủy ngân phát tán ra môi trường

Chiều 6.9, trang web của Tổng cục Môi trường (Bộ TN-MT) đã công bố thông tin về xử lý sự cố cháy nổ tại Công ty cổ phần bóng đèn phích nước Rạng Đông (gọi tắt là Công ty Rạng Đông, đóng tại quận Thanh Xuân, Hà Nội) xảy ra chiều 28.8.

Theo Tổng cục Môi trường, vụ cháy đã làm cháy khoảng 6.000 m² kho chứa sản phẩm. Cụ thể, bóng đèn huỳnh quang là 480.000 sản phẩm, chủ yếu là loại đèn dài 1,2 m, sử dụng thủy ngân (Hg) lỏng với hàm lượng 20 mg/bóng. Bóng đèn compact có 1,6 triệu sản phẩm, sử dụng 1 viên Amalgam/bóng đèn trọng lượng khoảng 11,5 mg, hàm lượng Hg khoảng 22 - 30%. Bóng đèn tròn công suất thấp dùng sợi đốt vonfram là 2 triệu sản phẩm, nguyên liệu và một số loại hóa chất độc hại.

Báo cáo ban đầu của Công ty Rạng Đông, từ năm 2016, đơn vị này chỉ sử dụng viên amalgam để sản xuất bóng đèn và khối lượng viên Amalgam trong kho chứa hóa chất tầng 1 bị cháy chỉ còn vài ki lô gam.

Nhưng qua kiểm tra thực tế của Tổng cục Môi trường ngày 31.8, cùng quá trình đấu tranh, lãnh đạo công ty này thừa nhận toàn bộ 480.000 bóng đèn huỳnh quang bị cháy sử dụng Hg (thuỷ ngân) lỏng (có độc tính cao hơn so với viên Amalgam), với khối lượng theo tính toán của các nhà khoa học là 30 mg/bóng. Khối lượng hóa chất còn lại là hơn 4,5 triệu viên Amalgam với trọng lượng là 41,75 kg; Hg lỏng là 108,9 kg, trong đó 34,3 kg được bảo quản an toàn cùng với viên Amalgam trong tủ cấp đông tại khu vực bị cháy. Theo đó, lượng thủy ngân đã phát tán ra ngoài môi trường do sự cố cháy nổ là 15,1 - 27,2 kg. 

Đáng lưu ý, Tổng cục Môi trường cho rằng, các kết quả quan trắc thực hiện sau vụ cháy phản ánh hiện trạng môi trường sau 2 - 5 ngày xảy ra sự cố cháy nổ. Trong quá trình cháy, hầu hết lượng thủy ngân trong các bóng đèn đã phát tán ra môi trường cùng với khói và khí thải của đám cháy. Tại thời điểm cháy, lượng Hg và các chất khí độc hại đã gây ô nhiễm môi trường xung quanh.

Theo dữ liệu khí tượng thủy văn và mô hình lan truyền ô nhiễm, ước tính phạm vi phát tán tối đa của khói thải khoảng 1,5 km, phạm vi ô nhiễm khoảng 200 m, tính từ tường rào của công ty và theo hướng gió có thể ảnh hưởng đến khoảng cách 500 m.

Tổng cục Môi trường lý giải, kết quả quan trắc môi trường không khí xung quanh ngoài hàng rào công ty mặc dù hàm lượng Hg không vượt tiêu chuẩn, quy chuẩn, nhưng cũng đã xác định được hàm lượng đáng kể (thời điểm quan trắc, trời mới mưa, mát với nhiệt độ thấp).

Đặc biệt, do đặc thù Hg là kim loại tồn tại ở dạng lỏng, không tan trong nước, rất nặng và dễ sa lắng, dễ bốc hơi ngay cả ở nhiệt độ thường và có thể còn nằm lại trên các mái nhà, cây cối, trên các bề mặt và các vật dụng lưu chứa hở, nên có nguy cơ gây ô nhiễm trở lại môi trường.

Theo đó, Tổng cục Môi trường khuyến cáo, người dân trong bán kính 500 m tính từ hàng rào của Công cty cần thực hiện các biện pháp như: phun rửa mái nhà, tẩy rửa tường, sàn nhà và các đồ gia dụng, vệ sinh cá nhân theo khuyến cáo của cơ quan chức năng, thau rửa các bể chứa nước hở…

Đối với người dân sống trong bán kính 200 m tính từ hàng rào công ty, cần đi khám sức khỏe định kỳ; đối với người người dân trong bán kính từ 200 m - 500 m tính từ hàng rào công ty, cần đi khám khi có dấu hiệu ngộ độc thủy ngân. Cán bộ, công nhân và người lao động của Công ty Rạng Đông cần được kiểm tra sức khoẻ.

Tổng cục Môi trường cho biết sẽ tiếp tục phối hợp với các đơn vị và đề nghị Công ty Rạng Đông thống kê chính xác số lượng hàng hoá, nguyên liệu vật liệu sử dụng đã bị cháy, đặc biệt là việc sử dụng thuỷ ngân lỏng để sản xuất bóng đèn huỳnh quang, báo cáo các cơ quan chức năng để tính toán chính xác lượng thuỷ ngân phát tán ra môi trường.

Theo Tổng cục Môi trường, từ 30.8 - 1.9, Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc tổ chức quan trắc, lấy mẫu phân tích đánh giá chất lượng môi trường xung quanh. Cụ thể, có 12 mẫu nước mặt tại các vị trí:  hồ Hạ Đình (2 mẫu); hồ Rẻ Quạt (2 mẫu); sông Tô Lịch tại điểm cách ngõ 320 Khương Đình 0,5 km về phía hạ lưu (2 mẫu); sông Tô Lịch cách cống xả tại ngõ 320 Khương Đình 1 km về phía hạ lưu (2 mẫu); sông Tô Lịch tại điểm cách ngõ 320 Khương Đình 1,5 km về phía hạ lưu (2 mẫu); sông Tô Lịch tại Nghĩa Đô và sông Tô Lịch gần cầu Trung Hòa. 8 mẫu nước thải được lấy tại các vị trí cống xả số 1 cách ngõ 320 Khương Đình trước khi đổ ra sông Tô Lịch (2 mẫu); cống xả số 2 gần ngõ 320 Khương Đình trước khi đổ ra sông Tô Lịch (2 mẫu); hố ga thoát nước tại đường phía sau kho bị cháy; hố ga bên trong công ty, cạnh sân bóng; hố ga cạnh xưởng Led trong công ty; mẫu nước trên sàn bên trong kho bị cháy. 6 mẫu không khí lấy ngoài trời tại các vị trí phía ngoài công ty (tại hàng rào kho bị cháy, cách hàng rào kho bị cháy 200 m, 500 m, 1.000 m, phía bên trong công ty, trước cửa trạm ô xy và phía bên trong khu nhà kho bị cháy).  13 mẫu trầm tích, bùn đáy: hồ Rẻ Quạt; sông Tô Lịch tại điểm cách ngõ 320 Khương Đình 0,5 km về phía hạ lưu (2 mẫu); sông Tô Lịch cách cống xả tại ngõ 320 Khương Đình 1 km về phía hạ lưu (2 mẫu); sông Tô Lịch tại điểm cách ngõ 320 Khương Đình 1,5 km về phía hạ lưu (2 mẫu); cống xả số 1 cách ngõ 320 Khương Đình trước khi đổ ra sông Tô Lịch (2 mẫu); cống xả số 2 gần ngõ 320 Khương Đình trước khi đổ ra sông Tô Lịch (2 mẫu); sông Tô Lịch tại Nghĩa Đô; sông Tô Lịch gần cầu Trung Hòa. Ngoài ra, Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc lấy 3 mẫu chất thải rắn tại các vị trí bên trong kho chứa đèn huỳnh quang. Quan phân tích thì có kết quả như sau: có 1/12 mẫu nước mặt hàm lượng Hg vượt QCVN 08-MT:2015 về chất lượng nước mặt là 1,3 lần tại điểm quan trắc trên sông Tô Lịch (cách cống xả gom nước thải của công ty tại ngõ 320 Khương Đình 1,5 km). So sánh với tiêu chuẩn khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) mà Việt Nam là thành viên cũng cho kết quả tương tự vượt 1,3 lần đối với hàm lượng Hg có ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Các điểm quan trắc còn lại, hàm lượng Hg trong nước mặt đạt giá trị theo quy chuẩn, tiêu chuẩn nêu trên. Giá trị Hg trong đất đo được tại các điểm quan trắc dao động từ 0,12 - 0,65 mg/kg, trong đó giá trị cao nhất được ghi nhận tại vườn hoa trong khuôn viên của công ty. Qua tham khảo tiêu chuẩn của Canada, nồng độ Hg quan trắc được trong môi trường đất đều không gây hại cho môi trường và sức khỏe con người. Đối với mẫu nước thải, có 1/8 mẫu có giá trị Hg vượt QCVN 40:2011/BTNMT về nước thải công nghiệp là 2,76 lần tại Hố ga cạnh xưởng led trong công ty. Đối với mẫu trầm tích, bùn đáy có 12/13 mẫu có giá trị Hg vượt QCVN 43:2017/BTNMT về chất lượng trầm tích. Điểm quan trắc tại sông Tô Lịch, cách cống xả gom nước thải của công ty (ngõ 320 Khương Đình) là 1 km có giá trị Hg cao nhất, vượt QCVN 43:2017/BTNMT 6,1 lần. Đối với mẫu không khí có 1 mẫu không khí tại điểm quan trắc trong nhà kho đã bị cháy, sập mái, thông với môi trường không khí bên ngoài (được xem là môi trường không khí xung quanh tại đô thị) có giá trị Hg vượt QCVN 06:2009/BTNMT về một số chất độc hại trong không khí xung quanh là 1,02 lần (giá trị đo trung bình 24 giờ). So sánh với tiêu chuẩn khuyến cáo của WHO và tiêu chuẩn của Cơ quan đặc trách về các chất độc hại và theo dõi bệnh tật của Mỹ (ATSDR) cũng cho kết quả hàm lượng Hg tại vị trí nêu trên vượt 1,532 lần ngưỡng rủi ro, ảnh hưởng đến sức khỏe con người (WHO ước tính nồng độ được phép khi tiếp xúc qua đường hô hấp với kim loại Hg trong không khí trong thời gian dài là 0,2 µg/m3; ngưỡng rủi ro tối thiếu ATSDR là 0,2 µg/m3). Các mẫu không khí còn lại tại các vị trí: trước cửa trạm ô xy bên trong công ty, phía bên ngoài tường khu nhà kho bị cháy cạnh khu dân cư 342 Khương Đình, cách công ty 200 m, 500 m và 1.000 m có dư lượng Hg trong không khí bảo đảm chất lượng môi trường không khí xung quanh theo QCVN 06:2009/BTNMT và tiêu chuẩn khuyến cáo của WHO, ATDSR.