Cao Việt 'mê hoặc' người nước ngoài

Đặc biệt, cao Sao Vàng bán khá chạy tại các website mua bán trực tuyến nổi tiếng và có uy tín trên thế giới như Ebay, Amazon... với mức giá cao gấp vài chục lần so với thị trường Việt khiến nhiều người ngỡ ngàng.

Thế nhưng trở về quá khứ, cao Sao Vàng là một trong những thương hiệu Việt đình đám một thời.

Đến nay, những người Việt lớn tuổi vẫn có thói quen "thủ" một hộp cao Sao Vàng trong túi để phòng khi trái nắng trở trời. Mùi hương của loại cao này quyện cùng ký ức, trở thành một phần không thể thiếu với họ.

Thời đó, sản phẩm làm ra chủ yếu xuất khẩu để thu ngoại tệ, thị trường nội địa rất ít có sản phẩm này. Chúng tôi là nhân viên công ty nhưng chỉ được sở hữu cao Sao Vàng khi công ty tặng vào những dịp lễ tết vài hộp Ông Bùi Xuân Hưởng,  Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần dược phẩm T.Ư 3

Thực tế trước đó, cao Sao Vàng khá im lìm, hầu như ít người nhớ đến. Ấy vậy mà tại một điểm du lịch ở Hội An, chúng tôi tình cờ nhìn thấy vài hộp cao Sao Vàng trên một chiếc khay bày bán các mặt hàng lưu niệm. Nó nổi bật lên với hộp thiếc tròn nhỏ màu đỏ có ngôi sao vàng ở giữa, các hộp cao gợi lại những ký ức xưa. Vào những thập niên 1970 - 1990, ở đầu giường hay trên mỗi tủ thuốc của các gia đình không thể thiếu hộp cao Sao Vàng, hay còn gọi là dầu cù là. Đây là một loại dầu có công dụng xoa trên các huyệt khi chóng mặt, nhức đầu, đau bụng, say tàu xe, bị côn trùng đốt... dùng ngoài da cho người lớn cũng như trẻ nhỏ. Thời kỳ đó, đau ốm không dễ mua thuốc nên hộp cao Sao Vàng chỉ khoảng 3 gr được sử dụng như một "thần dược" chữa bá bệnh, đau đâu bôi đó.

Với người Bắc và người Trung, dầu cù là còn là vật sưởi ấm những mùa đông băng giá. Tôi vẫn nhớ cái lạnh của miền Trung, chỉ cần bôi một ít dầu cù là lên mũi là hơi ấm lan ra. Mẹ tôi, bà tôi trước khi đi ngủ lại xoa ít dầu vào lòng bàn tay, bàn chân giữ ấm. Với đặc tính làm nóng cơ thể, những người Việt khi đi công tác, học tập ở Đông Âu thời đó thường mang theo cao Sao Vàng để sử dụng. Ngoài ra với tác dụng chống rét và gọn nhẹ, cao còn được dùng để làm quà. Do đó cao Sao Vàng được người dân một số nước Đông Âu biết tới.

Sau năm 1975, VN và Liên Xô đẩy mạnh trao đổi hàng hóa. Cao Sao Vàng là một trong những mặt hàng xuất khẩu sang Liên Xô. Sản phẩm được giao cho 5 xí nghiệp dược sản xuất. Riêng xí nghiệp dược ở Đà Nẵng được giao chỉ tiêu sản xuất mỗi năm trung bình 10 - 15 triệu hộp. Đỉnh cao là 1983 với sản lượng được giao 20 triệu hộp. Là một trong 5 đơn vị được giao sản xuất cao Sao Vàng lúc bấy giờ, ông Bùi Xuân Hưởng, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần dược phẩm T.Ư 3 (DP3), nhớ lại: Khi đó nhà nước quản lý độc quyền về xuất khẩu. Cao Sao Vàng do Tổng công ty xuất nhập khẩu khoáng sản VN (Minexport), trực thuộc Bộ Thương mại (nay là Bộ Công thương), là đơn vị được quyền xuất khẩu các mặt hàng đi các nước sớm nhất trong ngành ngoại thương VN, có năm kim ngạch xuất nhập khẩu lên 800 - 900 triệu USD.

Cả tuổi thanh xuân gắn bó với công ty, với những thăng trầm của cao Sao Vàng, ông Bùi Xuân Hưởng kể, hồi đó nhà nước nhập khẩu nguyên liệu và phân bổ cho doanh nghiệp dược sản xuất. Số lượng cao Sao Vàng làm ra sẽ chuyển về tổng công ty để xuất khẩu. Trước đây, cao Sao Vàng do Công ty dược phẩm thương mại khoa học nghiên cứu và chuyển giao cho các doanh nghiệp khác sản xuất. Sau này Bộ Y tế giao cho Tổng công ty dược đăng ký bảo hộ thương hiệu cao Sao Vàng ở VN và một số nước. Các doanh nghiệp thành viên của Bộ Y tế được sử dụng thương hiệu này.

Nói đến cao Sao Vàng, người Việt ai cũng thấy quen thuộc. Nhưng ít ai biết rằng, cho đến khi Liên Xô tan rã, sản phẩm này mới phổ biến ở VN. Ông Bùi Xuân Hưởng nhớ lại: “Thời đó, sản phẩm làm ra chủ yếu xuất khẩu để thu ngoại tệ, thị trường nội địa rất ít có sản phẩm này. Chúng tôi là nhân viên công ty nhưng chỉ được sở hữu cao Sao Vàng khi công ty tặng vào những dịp lễ tết vài hộp”. Đến năm 1989 - 1990, cao Sao Vàng mới trở nên phổ biến hơn ở thị trường trong nước.

Thế nhưng cũng chỉ một thời gian, xu hướng dầu mới xuất hiện, thị phần của dầu cù là bị thu hẹp dần, cao Sao Vàng cũng chung số phận. Các loại dầu ngoại như dầu xanh của Singapore, dầu con hổ của Trung Quốc, dầu khuynh diệp, dầu gió Nhị Thiên Đường... xuất hiện trước đó được nhiều người lựa chọn khiến cao Sao Vàng mất dần thị phần. Các doanh nghiệp sản xuất cao Sao Vàng phải dần thu hẹp sản xuất, giảm sản lượng. Mất khoảng 2 thập niên qua, thương hiệu cao Sao Vàng gần như vắng bóng trên thị trường nội địa. Những người lớn tuổi vẫn nhớ về hộp dầu màu đỏ có hình ngôi sao vàng chữa bá bệnh nhưng nắp hộp khó mở, có khi quăng xuống nền nhà mới chịu bung ra.

Hiện nay, ngoài DP3 còn một số doanh nghiệp khác như OPC, Danapha... sản xuất cao Sao Vàng với mẫu mã không thay đổi. Hộp thiếc vẫn lấy hình ngôi sao vàng trên nền đỏ là chủ yếu, chỉ khác ở dòng chữ tiếng Anh và tiếng Nga thể hiện trên nắp hộp. Ngoài hộp thiếc, cao Sao Vàng còn được đựng trong hũ thủy tinh các loại. Theo ông Bùi Xuân Hưởng, dù thành phần cao vẫn là long não, tinh dầu bạc hà... nhưng mùi dầu của mỗi đơn vị sản xuất cũng có những điểm khác nhau nhưng người tiêu dùng sẽ khó phân biệt được nếu nhìn lướt qua.

Thế nhưng đầu năm 2017, cao Sao Vàng làm dậy sóng những người trong nước khi bỗng nhiên xuất hiện trên trang thương mại điện tử Amazon với giá bán rất cao. Đây cũng là sự kiện vô tình vực dậy dòng sản phẩm này. Ngày 18.9, chúng tôi vào trang Amazon, 2 hộp cao Sao Vàng vỏ thiếc loại 3 gr được bán với giá 8,7 USD, cộng thêm phí vận chuyển thành 8,75 USD và có thêm dòng chữ “only 5 left in stock - order soon” (chỉ còn 5 sản phẩm trong kho - đặt hàng sớm). Những sản phẩm cao Sao Vàng luôn trong tình trạng gần hết hàng và nhận được những phản hồi khá tốt của người tiêu dùng nước ngoài, lúc nào cũng được đánh giá 5 sao.

Không chỉ Amazon, một số trang thương mại điện tử khác như Tiki, Sendo... hiện nay cũng rao bán mặt hàng này. Việc xuất hiện ở các chợ điện tử nổi tiếng khiến nhiều điểm bán hàng lưu niệm trong nước cũng đưa cao Sao Vàng trở lại trên kệ. Một điểm bán quà tặng tại Đà Nẵng bán cao Sao Vàng với giá 10.000 đồng/hộp, còn một đại lý phân phối cao Sao Vàng tại Q.Gò Vấp (TP.HCM) bán 3.900 đồng/hộp thiếc. Trong khi một hiệu thuốc trên đường Lê Quang Định, Q.Bình Thạnh, TP.HCM bán giá 6.000 đồng/hộp. So với giá tại VN, giá bán trên Amazon cao gấp vài lần đến vài chục lần. Điều này đã gây không ít bất ngờ cho mọi người về dòng sản phẩm vang bóng một thời, nay được hồi sinh ở thị trường nước ngoài với giá cao chót vót.

“Công ty không xuất khẩu cao ra nước ngoài, sự xuất hiện thương hiệu cao Sao Vàng trên Amazon do các công ty thương mại khác xuất khẩu”, ông Bùi Xuân Hưởng cho biết. Theo ông Hưởng, chất lượng cao Sao Vàng khá hữu dụng và tiện lợi, người tiêu dùng trong và ngoài nước khi đã sử dụng rồi thì sẽ nhớ đến nó. Tuy nhiên để phát triển mở rộng thị trường xuất khẩu, công ty phải nghiên cứu nhu cầu thị trường rộng đến mức nào mới triển khai. Hiện nay, thị trường tiêu thụ nội địa đã ổn định, người tiêu dùng trong nước sử dụng sản phẩm nhiều hơn, doanh thu sản phẩm cao đã tốt hơn so với trước. Các sản phẩm này được phân phối ở các tỉnh phía bắc nhiều hơn phía nam bởi giá thành thấp nên khó phát triển hệ thống phân phối mà thường qua các nhà thuốc, đại lý, cũng như các chuỗi cửa hàng du lịch...