Khắc phục tình trạng sở hữu chéo ngân hàng

Dẫn lại báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế Quốc hội (QH) về KT-XH, ngân sách nhà nước năm 2022 - 2023, đại biểu (ĐB) Hà Sỹ Đồng (tỉnh Quảng Trị) đánh giá tình trạng sở hữu chéo, thao túng, lợi ích nhóm, cho vay "sân sau"... trong lĩnh vực ngân hàng (NH) đang diễn biến phức tạp và đáng lo ngại. Theo ông, nhiều NH thương mại (NHTM) cổ phần không hề mang đúng bản chất là "công ty đại chúng và niêm yết chứng khoán" như quy định pháp luật hiện hành, nhưng cơ quan quản lý chuyên ngành vẫn rất khó vạch tên, chỉ mặt.

Gia Hân

Ông Đồng cũng chia sẻ những vấn đề cụ thể như sở hữu chéo trong hệ thống NH cho thấy tính chất rất phức tạp, luôn tiềm ẩn rủi ro hệ thống do làm gia tăng một số rủi ro chính. Rủi ro tăng vốn ảo thông qua việc đi vay để đầu tư, góp vốn lẫn nhau (trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua công ty con, cháu). Điều này khiến vốn toàn hệ thống không gia tăng thực mà chỉ tăng trên sổ sách, kéo theo hệ lụy làm sai lệch về quản trị NH, cũng như việc đánh giá rủi ro, trích lập dự phòng hay giám sát các hoạt động tài chính.

Ngoài ra, rủi ro do thâu tóm, chi phối của nhóm cổ đông lớn và người có liên quan như việc NH mẹ, các công ty con, công ty liên kết cùng đầu tư vào một doanh nghiệp (DN), sở hữu cổ phần chi phối hoạt động kinh doanh của NHTM. "Chẳng hạn như Baovietbank và PVcombank có cổ đông là DN nhà nước sở hữu cổ phần chiếm trên 15% vốn điều lệ. Vụ việc Trương Mỹ Lan - SCB; nhóm cổ đông tại ACB...", ông Đồng dẫn chứng.

ĐB Nguyễn Hải Nam, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế, cho biết tại dự thảo luật lần này đã đưa ra quy định giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông lớn từ 5% xuống 3% nhằm hạn chế cổ đông lớn chi phối hay nói cách khác là thao túng các NH. "Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là việc giảm từ 5% xuống 3% đã đủ khắc phục thực trạng nói trên hay chưa?", ông Nam nêu vấn đề. Theo ông Nam, thực tế có nhiều hình thức và kỹ thuật để "lách luật" như một người chỉ nắm giữ lượng cổ phần nhỏ nhưng có thể tiếp nhận 9 - 10% cổ phần được ủy quyền từ các cổ đông khác… "Theo tôi, cần có chính sách thế nào đó khắc phục tình trạng này rõ hơn, triệt để hơn khắc phục trình trạng này", ông Nam kiến nghị.

Cần giải pháp căn cơ để "chấm dứt"

Đề cập tới tình trạng sở hữu chéo giữa NH và công ty tài chính, ông Nam nêu thực tế có hiện tượng lách luật tỷ lệ sở hữu, hạn mức tín dụng cho đối tượng DN hay lĩnh vực nào đó thông qua "vốn bật tường", từ NH A sang NH B hoặc công ty tài chính A sang công ty tài chính B. Cạnh đó, trong hệ thống NH hiện nay, sau NH A là thấy bóng dáng NH A' hoặc DN B - phần lớn là DN bất động sản… "Quy định của luật đã đủ để khắc phục tình trạng sở hữu chéo hay chưa?", ông Nam nêu vấn đề và khẳng định sở hữu chéo NH là lực cản với năng lực cạnh tranh sòng phẳng, công bằng và phát triển lành mạnh hệ thống NH, do vậy, cần biện pháp xử lý căn cơ hơn.

Cùng về nội dung này, Chủ tịch QH Vương Đình Huệ khi thảo luận tại tổ đã nhấn mạnh những đóng góp của ngành NH thời gian vừa qua là rất lớn. Tuy nhiên, thực tế đặt ra yêu cầu về tái cơ cấu, xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém cũng như tình trạng sở hữu chéo trong các NH. "T.Ư yêu cầu là chấm dứt sở hữu chéo giữa các NH, mạnh như thế chứ không phải nói hạn chế nữa đâu", Chủ tịch QH nhấn mạnh.

Đồng tình với ông Nam, cho rằng tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông lớn là 3% hay 5% không quan trọng, Chủ tịch QH cho biết trong luật của các nước khi sở hữu cổ phần trong các NH, tổ chức tín dụng phải có nghĩa vụ công khai, báo cáo để "người ta biết được nhóm người liên quan và ai là người thực sự chi phối NH, tổ chức tín dụng đó". Theo Chủ tịch QH, đây là kinh nghiệm cần tham khảo khi thực tế hiện nay VN đã bắt đầu hình thành các mô hình tổ chức tương tự như tập đoàn tài chính…